InsecticideDigitalPDF
भारतामध्ये विकले जाणारे किटकनाशक ग्रुप व किटकनाशक घटक माहिती.
मुख्य ग्रुप : 1
✅Acetylcholinesterase Inhibitors(अ‍ॅसेटायलकोलीनएस्टेरेज इनहिबिटर्स)
किटकनाशक ग्रुप नंबर :
✅1A
किटकनाशक ग्रुप :
✅Carbamate(कार्बामेट)
किटकनाशक घटक :
-
- Carbofuran (कार्बोफ्युरान)
- Thiodicarb (थायोडीकार्ब)
- Carbosulfan (कार्बोसल्फान)
Mode Of Action (कार्यपद्धती)
✅Carbamate(कार्बामेट) गटातील कीटकनाशक किडीच्या शरीरात प्रवेश केल्यानंतर किडीच्या मज्जासंस्थेवर विपरीत परिणाम किडीच्या चेतासंस्था मधील संदेशवहन विस्कळीत करून किडींना निष्क्रिय करते.
Target Site (कार्यस्थळ)
✅Carbamate(कार्बामेट) गटातील कीटकनाशक किडीच्या चेतासंस्था मधील Acetylcholine (अॅसिटाइलकोलिन)नावाचा जो संदेश वाहक असतो जो किडींना स्नायू संबंधित संदेश पाठवत असतो.व सामान्य परिस्थितीत म्हणजेच कीटकनाशक फवारणी अगोदर Acetylcholinesterase (अॅसिटाइलकोलिनेस्टराज) हे enzyme Acetylcholine (अॅसिटाइलकोलिन) च्या विघटणाचे काम करते,ज्यामुळे संदेश वहन बंद चालू केले जाते व किडीच्या स्नायू हालचालिंचे नियमन केले जाते. परंतु या किटकनाशकचा वापर केल्यानंतर Acetylcholinesterase (अॅसिटाइलकोलिनेस्टराज) हे enzyme बंद करते ज्यामुळे किडींच्या स्नायूंना सतत सिग्नल पाठवले जातात ज्यामुळे स्नायू सतत आकुंचन पावतात परिणामी किडी बधीर होतात व कालांतराने मरण पावतात.
किटकनाशक घटक माहिती
✅Carbofuran (कार्बोफ्युरान)
प्राथमिक माहिती :
✅Carbofuran हे कीटकनाशक प्रथम 1960 च्या दशकात अमेरिका येथे FMC Corporation या कंपनीने विकसित केले. त्याचा मुख्य वापर मुळांद्वारे शोषले जाणाऱ्या (systemic) कीटकनाशक म्हणून करण्यात आला. हे औषध भात, मका, ऊस, भाजीपाला अशा पिकांमधील खोडकिडा, मावा, अळी यावर परिणामकारक ठरले. भारतीय शेतकऱ्यांनी देखील 1970 नंतर Carbofuran चा वापर मोठ्या प्रमाणावर सुरू केला आणि त्याचा फायदा किडी नियंत्रणासाठी झाला.
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Carbofuran हे Mode of Entry वर्गीकरणानुसार मुख्यत्वे आंतरप्रवाही आहे व काही प्रमाणात हे स्पर्शजन्य आहे.
या कीटकनाशक घटकाचा वापर प्रामुख्याने जमिनीतून केला जातो तेव्हा ते पाण्यामध्ये मिसळून मुळांच्याद्वारे आत मध्ये शोषले जाते व पर्णरसामध्ये मिसळते ज्यावेळेस किडी रसशोषण किंवा पानांवर खाणे सुरू करतात त्यावेळेस ते किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.( म्हणजेच तोंडावाटे हे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.)
काही परिस्थितींमध्ये ज्यावेळेस कीड या कीटकनाशकाच्या संपर्कात येते तेव्हा हे कीटकनाशक किडीच्या बाहेरील त्वचेद्वारे आत मध्ये शोषले जाते व किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.( म्हणजेच हे किडीच्या त्वचेद्वारे सुद्धा आत मध्ये शोषण करते)यावरून आपणास असे लक्षात येते की किडीच्या शरीरामध्ये हे कीटकनाशक कशा प्रकारे प्रवेश करते.
किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
✅Carbofuran त्वचेमधून आत मध्ये प्रवेश केल्यानंतर एक ते चार तासाच्या आत परिणाम दिसतात.
तोंडाद्वारे आत मध्ये प्रवेश केल्यानंतर बारा ते 24 तासाच्या आत परिणाम दिसतात.
India मध्ये विकले जाणारे Carbofuran Formulations
✅Carbofuran 3% CG
India मध्ये विकले जाणारे Carbofuran मार्केट प्रॉडक्ट
✅FMC Furadan सध्या Crystal Furadan
Crystal Furadan शीफारस पिके,किडी व प्रमाण
✅चार्ट 1
| पिकाचे नाव | नियंत्रणात येणारी कीटकांची नावे | शिफारस केलेली मात्रा (प्रति एकर) | PHI (काढणीपूर्वी कालावधी) |
|---|---|---|---|
| बाजरी (Bajra) | शूट फ्लाय (Shoot Fly) | 20 किलो/एकर | 21 दिवस |
| मका (Maize) | शूट फ्लाय, स्टेम बोरर, थ्रिप्स | 13.2 किलो/एकर | 21 दिवस |
| भात (Rice) | BPH, गॉल मिज, ग्रीन लीफ हॉपर, हिस्पा | 10 किलो/एकर | 21 दिवस |
| भूईमूग (Groundnut) | खोड कीड | 16 किलो/एकर | 21 दिवस |
| ऊस (Sugarcane) | हुमणी, खोड कीड | 13.2 किलो/एकर | 60 दिवस |
| टोमॅटो (Tomato) | टॉप बोरर | 16 किलो/एकर | 14 ते 21 दिवस |
| मिरची (Chili) | पांढरी माशी (Whitefly) | 16.2 किलो/एकर | 14 दिवस |
| सफरचंद (Apple) | एफिड, थ्रिप्स | 166 ग्रॅम/झाड | 21 दिवस |
| संत्री (Orange) | एफिड (Woolly Aphid) | 20.4 किलो/एकर | 21 दिवस |
| (अतिरिक्त) | नेमाटोड, लीफ मायनर | 20.4 किलो/एकर | 21 दिवस |
Crystal Furadan(Carbofuran 3% CG)किडीच्या जीवनचक्रातील कोणत्या अवस्थेवर नियंत्रण मिळवते?
✅चार्ट 2
| जीवनचक्रातील अवस्था | Crystal Furadan चा प्रभाव | तपशील |
|---|---|---|
| अंडी (Egg stage) | ✅ परिणाम होतो | अंडी फुटण्यापूर्वी किंवा अंडी फुटतानाच Crystal Furadan अंड्यांवर परिणाम करून किडीचा विकास थांबवते. |
| लार्वा (Larva stage) | ✅ प्रभावी नियंत्रण | अंड्यातून बाहेर पडलेल्या लार्वावर Crystal Furadan थेट परिणाम करते, त्यांना मरते किंवा कमजोर बनवते. |
| प्युपा (Pupa stage) | ❌ कमी परिणाम | प्युपा अवस्थेतील किडीवर Crystal Furadan चा परिणाम फारसा होत नाही, कारण प्युपा अवस्थेत कीटक सक्रिय अन्न न घेत नसतो. |
| प्रौढ (Adult stage) | ❌ मर्यादित परिणाम | प्रौढ किड्यांवर फारसा परिणाम होत नाही. मुख्यतः लार्वा आणि अंडी नियंत्रणासाठी उपयोग केला जातो. |
end
किटकनाशक घटक माहिती
✅Thiodicarb (थायोडीकार्ब)
Thiodicarb (थायोडीकार्ब) प्राथमिक माहिती
✅थायोडीकार्ब हे कीटकनाशक प्रथम 1980 च्या दशकात ड्यूपाँट (DuPont) कंपनीने विकसित केले. याचा वापर मुख्यतः अमेरिकेत सुरुवातीला कृमी नियंत्रणासाठी केला गेला. नंतर ते इतर देशांमध्येही वापरले जाऊ लागले.
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Thiodicarb हे Mode of Entry वर्गीकरणानुसार मुख्यत्वे हे स्पर्शजन्य किटकनाशक आहे.या कीटकनाशक घटकाचा वापर प्रामुख्याने फवारणी द्वारे केला जातो,तेव्हा हे कीटकनाशक पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते.
✅ज्यावेळेस हे कीटकनाशक थेट किडींच्या शरीरावर फवारले जाते किंवा किडी ज्या पानांवर हे कीटकनाशक फवारणी केलेले आहे त्या पानाच्या संपर्कात येतात तेव्हा हे कीटकनाशक किडींच्या त्वचेद्वारे आत मध्ये शोषले जाते व शरीरामध्ये प्रवेश करते.
✅ज्यावेळेस फवारणी केलेले पान किडी खातात तेव्हा हे कीटकनाशक त्या पानांबरोबर तोंडावाटे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
✅यावरून असे लक्षात येते की हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेद्वारे व किडीच्या तोंडाद्वारे शरीरामध्ये प्रवेश करते.
Thiodicarb (थायोडीकार्ब) किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
✅या कीटकनाशकाने किडीच्या शरीरामध्ये त्वचेद्वारे प्रवेश केला तर 24 ते 48 तासांच्या आत परिणाम दिसू लागतात.
या कीटकनाशकाने तोंडाद्वारे किडीच्या शरीरात प्रवेश केला तर 48 ते 72 तासांच्या आत परिणाम दिसू लागतात.
India मध्ये विकले जाणारे Thiodicarb Formulations
✅Thiodicarb 75% WP
India मध्ये विकले जाणारे Carbofuran मार्केट प्रॉडक्ट
✅Bayer Larvin
सध्या या किटकनाशक घटकवर इंडिया मध्ये निर्मिती,वाहतूक व विक्री करण्यास बंदी आहे.
Bayer Larvin शीफारस पिके,प्रमाण,
✅चार्ट 3
| क्रमांक | पीक | किडीचे नाव | Larvin वापरण्याचे प्रमाण (प्रति लिटर पाणी) | PHI (काढणीपूर्वी अंतर) |
|---|---|---|---|---|
| 1️⃣ | कपाशी (Cotton) | Spotted bollworm, American bollworm | 1.5 ते 2.0 ग्रॅम | 21 दिवस |
| 2️⃣ | टोमॅटो (Tomato) | Fruit borer | 1.5 ते 2.0 ग्रॅम | 14-21 दिवस |
| 3️⃣ | मिरची (Chili) | फळ व फुलअळी | 1.5 ते 2.0 ग्रॅम | 14 दिवस |
| 4️⃣ | बटाटा (Potato) | खोडावरील अळी (Stem borer) | 1.5 ते 2.0 ग्रॅम | 14 दिवस |
| 5️⃣ | भुईमूग (Groundnut) | लेपिडॉप्टेरा लार्वा | 1.5 ते 2.0 ग्रॅम | 21 दिवस |
Thiodicarb किडीच्या जीवनचक्रातील कोणत्या अवस्थेवर नियंत्रण मिळवते?
✅चार्ट 4
| जीवनचक्रातील अवस्था | Thiodicarb चा प्रभाव | तपशील |
|---|---|---|
| अंडी (Egg stage) | ❌ फारसा परिणाम नाही | थायोडीकार्ब मुख्यतः अंडी अवस्थेवर परिणाम करत नाही. हे अंड्यांना थेट मारत नाही. |
| लार्वा (Larva stage) | ✅ अत्यंत प्रभावी नियंत्रण | थायोडीकार्ब लार्वा अवस्थेतील किडींवर प्रभावी आहे. लार्वा अन्न घेताना जहरित पदार्थ सेवन करतो व मरतो. विशेषतः कुरतडणाऱ्या अळ्यांवर उत्तम नियंत्रण मिळते. |
| प्युपा (Pupa stage) | ❌ परिणाम मर्यादित | प्युपा अवस्था निष्क्रिय असते, त्यामुळे थायोडीकार्बचा फारसा परिणाम होत नाही. |
| प्रौढ (Adult stage) | ❌ मर्यादित परिणाम | प्रौढ किड्यांवर थोडकाच परिणाम होतो, थोड्याफार प्रमाणात संपर्कामुळे मरतात. |
किटकनाशक घटक माहिती
✅Carbosulfan (कार्बोसल्फान)
Carbosulfan(कार्बोसल्फान)प्राथमिक माहिती
✅Carbosulfan हे किटकनाशक Dow AgroSciences कंपनीने तयार केले होते आणि 1980 च्या दशकात भारतात पहिल्यांदा वापरले गेले. शेतकऱ्यांसाठी हे एक फायदेशीर कीटकनाशक आहे, जे त्यांच्या पिकांना सुरक्षित ठेवते आणि किडींवर नियंत्रण ठेवते.
Carbosulfan(कार्बोसल्फान)Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Carbosulfan (कार्बोसल्फान) हे Mode of Entry वर्गीकरणानुसार मुख्यत्वे हे स्पर्शजन्य व आंतरप्रवाही
किटकनाशक आहे.
✅Carbosulfan ज्यावेळेस फवारणीद्वारे वापरले जाते त्यावेळेस हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांच्या पर्णरंदराद्वारे आत मध्ये प्रवेश करते व झायलम वाहिन्यांमधील पाण्याबरोबर वहन करत वनस्पतीच्या पर्णरसामध्ये मिसळते.
✅ज्यावेळेस या कीटकनाशकाचा वापर जमिनीतून केला जातो त्यावेळेस हे मुळांद्वारे आत मध्ये शोषले जाते व झायलम वाहिन्यांमधील पाण्याबरोबर वहन करत वनस्पतीच्या पर्णरसामध्ये मिसळते.
✅ज्यावेळेस हा कीटकनाशक घटक थेट किडीच्या त्वचेच्या संपर्कात येतो तेव्हा किडीच्या त्वचेद्वारे त्याचे शोषण होते व तो किडीच्या शरीरात प्रवेश करतो.
✅ज्यावेळेस किडी पानांवर खाणे सुरू करतात तेव्हा हा कीटकनाशक त्या पानांच्या बरोबर किडीच्या शरीरात प्रवेश करतो.
✅ज्यावेळेस किडी पानांवर शेंड्याच्या भागावर रस शोषण करतात तेव्हा हा रासायनिक घटक पर्णरसाबरोबर किडीच्या शरीरात प्रवेश करतो.
✅अशा प्रकारे हा कीटकनाशक घटक विविध मार्गांनी किडीच्या शरीरात प्रवेश करतो..
Carbosulfan (कार्बोसल्फान)किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
✅Carbosulfan फवारल्यानंतर किडींची हालचाल थांबते, खाणं कमी होतं आणि 1 ते 3 दिवसांत किडी मरतात. त्यामुळे 2-3 दिवसांनंतर नियंत्रणाचा मुख्य परिणाम दिसून येतो.
India मध्ये विकले जाणारे Carbofuran मार्केट प्रॉडक्ट
✅Dhanuka Aaatank
✅FMC Marshal
Carbosulfan 25% EC शीफारस पिके,किडी व प्रमाण
✅चार्ट 5
| पिकाचे नाव | नियंत्रणात येणाऱ्या किडीचे नाव | प्रति एकर डोस (मिली.) | PHI (काढणीपूर्वी कालावधी) |
|---|---|---|---|
| वांगी | शेंडा व फळ पोखरणारी अळी, मावा | 300-400 मिली | 10-14 दिवस |
| जिरा | मावा | 300-400 मिली | 14 दिवस |
| भात | खोड कीड, पाने गुंडाळणारी अळी, ग्रीन लीफ हॉपर, व्हाईट बॅक हॉप्पर | 320-400 मिली | 20 दिवस |
| कपाशी | मावा | 300-400 मिली | 21 दिवस |
| भूईमूग | मावा, थ्रिप्स | 300-400 मिली | 14 दिवस |
| मिरची | मावा, थ्रिप्स | 400 मिली | 10-14 दिवस |
| इतर भाज्या | मावा, थ्रिप्स | 300-400 मिली | 10-14 दिवस |
| आंबा | तुडतुडे | 400-600 मिली | 21 दिवस |
| लिची | फळ पोखरणारी अळी | 400 मिली | 21 दिवस |
Carbosulfan(कार्बोसल्फान)किडीच्या जीवनचक्रातील कोणत्या अवस्थेवर नियंत्रण मिळवते?
✅चार्ट 6
| जीवनचक्रातील अवस्था | Carbosulfan चा प्रभाव | तपशील |
|---|---|---|
| अंडी (Egg stage) | ✅ काही प्रमाणात परिणाम | कार्बोसल्फान थोड्या प्रमाणात अंड्यांवर परिणाम करतो, अंडी फुटण्याच्या प्रक्रियेत व्यत्यय आणतो, पण मुख्यतः लार्वा नियंत्रणासाठी प्रभावी आहे. |
| लार्वा (Larva stage) | ✅ प्रभावी नियंत्रण | कार्बोसल्फान लार्वा अवस्थेतील कीटकांवर उत्तम नियंत्रण मिळवतो. लार्वा अन्न घेताना जहरित अन्न खाऊन मरतो किंवा कमजोर होतो. |
| प्युपा (Pupa stage) | ❌ परिणाम मर्यादित | प्युपा अवस्था निष्क्रिय (non-feeding) असल्यामुळे कार्बोसल्फानचा फारसा परिणाम होत नाही. |
| प्रौढ (Adult stage) | ✅ काही प्रमाणात परिणाम | प्रौढ किड्यांवर थोडक्याच प्रमाणात परिणाम होतो, विशेषतः जेव्हा प्रौढ किडे कार्बोसल्फानच्या संपर्कात येतात तेव्हा. |
मुख्य ग्रुप : 1
✅Acetylcholinesterase Inhibitors(अ‍ॅसेटायलकोलीनएस्टेरेज इनहिबिटर्स)
किटकनाशक ग्रुप नंबर :
✅1.B
किटकनाशक ग्रुप
✅Organophosphate (ऑर्गॅनोफॉस्फेट)
किटकनाशक घटक :
✅Chlorpyrifos (क्लोरपायरीफॉस);
✅Dimethoate(डायमिथोएट)
✅Monocrotophos (मोनोक्रोटोफॉस);
✅Profenophos (प्रोफेनोफॉस)
✅Quinalphos (क्विनालफॉस);
✅Phorate (फोरेट)
✅Acephate (एसिफेट)
Mode Of Action (कार्यपद्धती)
✅Acephate हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात प्रवेश केल्यानंतर किडीच्या मज्जासंस्थेवर विपरीत परिणाम करून किडींना निष्क्रिय करते.
Target Site (कार्यस्थळ)
✅हे कीटकनाशक किडीच्या चेतासंस्थावर विपरीत परिणाम करते व चेतासंस्था विस्कळीत होऊन किडी अपंग होऊन कालांतराने मरण पावतात.
✅किडीच्या चेतासंस्थांमध्ये Acetylcholine (अ‍ॅसिटाइलकोलीन) नावाचा संदेश वाहक असतो जो किडीच्या स्नायूंना हालचालीचे संदेश देण्याचे काम करत असतो व या संदेश वाहकाला संचलित म्हणजेच संदेशवहन बंद चालू करायचे काम Acetylcholinesterase (अ‍ॅसिटाइलकोलीनेस्टरेज) नावाचा एंजाइम हा संचलित करत असतो.
✅जेव्हा आपण Acephate या कीटकनाशकाची फवारणी करतो व कीटकनाशक त्वचा किंवा तोंडाद्वारे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते तेव्हा हे Acetylcholinesterase (अ‍ॅसिटाइलकोलीनेस्टरेज) ला निष्क्रिय करते ज्यामुळे संदेश वहन बंद होत नाही व किडींच्या स्नायू जास्त आकुंचन पावतात व स्नायू बधिर होऊन किडींना अपंगत्व येते व किडी कालांतराने मरण पावतात.
किटकनाशक घटक माहिती
✅Acephate(अ‍ॅसेफेट)
Acephate(अ‍ॅसेफेट)प्राथमिक माहिती
✅अ‍ॅसेफेट हे किटकनाशक पहिल्यांदा १९७३ साली अमेरिकामध्ये वापरात आलं. हे ड्युपॉन्ट (DuPont) नावाच्या कंपनीने विकसित केलं होतं.
✅सुरुवातीला याचा वापर कापूस (कॉटन) या पिकावर झाला होता, आणि तोही मावा (Aphids) आणि बोंडअळी (Bollworm) या महत्वाच्या किडींच्या नियंत्रणासाठी.
✅आजही भारतात अ‍ॅसेफेटचा मोठ्या प्रमाणावर वापर होतो – विशेषतः कापूस, सोयाबीन, टोमॅटो, वांगी, मिरची, हरभरा, भात यासारख्या पिकांमध्ये मावा, तुडतुडे, पांढरी माशी, लष्करी अळी यांच्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी केला जातो.
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Mode Of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य व आंतरप्रवाही क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या शेंड्याकडील भागांमध्ये पोहोचते.( ज्यावेळेस कोणताही कीटकनाशक घटक फवारणी मध्ये वापरला जातो व तो घटक झायलम पेशींमधून वहन करत असेल तर तो खालून वरच्या डायरेक्शन मध्ये वहन करतो.)
✅ज्यावेळेस या कीटकनाशकाच्या थेट संपर्कात किडी येतात तेव्हा हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये प्रवेश करते.
✅ज्यावेळेस कीटकनाशक फवारणीनंतर किडी पानांवर रसशोषण करतात किंवा खाणे सुरू करतात तेव्हा हे किडीच्या तोंडाद्वारे शरीरामध्ये प्रवेश करते.म्हणजेच हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात त्वचेद्वारे व तोंडाद्वारे प्रवेश करते.
Acephate(अ‍ॅसेफेट) किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
✅अ‍ॅसेफेट (Acephate) या किटकनाशकाचे परिणाम सामान्यतः २४ तासांच्या आत दिसायला लागतात.
✅प्राथमिक प्रभाव: फवारणीनंतर १२–२४ तासांत किडी अन्न घेणं बंद करतात.
✅पूर्ण नियंत्रणाचा कालावधी: २–३ दिवसांत किडी मरू लागतात.
India मध्ये विकले जाणारे Acephate Formulations
✅Acephate 75%SP
India मध्ये विकले जाणारे Acephate मार्केट प्रॉडक्ट
✅TATA Asataf
TATA Asataf शीफारस पिके,किडी व प्रमाण
✅चार्ट
| पिक | किडीचा प्रकार | प्रमाण (ग्राम/हेक्टर) | पाण्याचे प्रमाण (लिटर/हेक्टर) | प्रतीक्षा कालावधी (दिवस) |
|---|---|---|---|---|
| कापूस | तुडतुडे,बोंड अळी | 584 | 500-1000 | 15 |
| धान (पॅडी) | खोड कीड , पाने गुंडाळणारी अळी, प्लांट हॉपर्स, ग्रीन लीफ हॉपर्स | 500-750 | 300-500 | 15 |
| करडई | मावा | 584 | 500-1000 | 15 |
अ‍ॅसेफेट(Acephate)किडीच्या जीवनचक्रातील कोणत्या अवस्थेवर नियंत्रण मिळवते?
✅चार्ट
| जीवनचक्रातील अवस्था | Acephate चा प्रभाव | तपशील |
|---|---|---|
| अंडी (Egg stage) | ❌ फारसा नाही | अंडी अवस्थेवर फारसा परिणाम होत नाही. मुख्यतः लार्वा व प्रौढ अवस्थांवर प्रभाव असतो. |
| अळी / निंफ (Larva / Nymph stage) | ✅ प्रभावी | अळी किंवा निंफ अवस्था ही अन्न घेत असते, त्यामुळे अ‍ॅसेफेटद्वारे जास्त परिणाम साधता येतो. |
| प्रौढ (Adult stage) | ☑ मर्यादित परिणाम |
end
किटकनाशक घटक माहिती
✅क्लोरोपायरीफॉस (Chlorpyrifos)
क्लोरोपायरीफॉस (Chlorpyrifos) प्राथमिक माहिती
✅क्लोरोपायरीफॉस या कीटकनाशकाचा पहिला वापर 1965 साली अमेरिकेत झाला. हे औषध Dow Chemical Company नावाच्या कंपनीने तयार केलं होतं.
✅सुरुवातीला त्याचा वापर कापूस आणि भात पिकांमध्ये कटवर्म, बोंड अळी आणि इतर रसशोषक व अळी गटातील किडींच्या नियंत्रणासाठी करण्यात आला.
क्लोरोपायरीफॉस (Chlorpyrifos) Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Mode of Entry या वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
✅Chloropyrifos या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते व जमिनीतून दिल्यानंतर हे मुळांवर एक रासायनिक थर तयार करते व मुळांच्या कक्षेत पसरते.
✅जेव्हा एखादी कीड या कीटकनाशकाच्या थेट संपर्कात येते तेव्हा हे किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये शोषले जाते. अशाप्रकारे हे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
✅या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर याचा गॅस तयार होतो व तो किडीच्या श्वसन मार्गातून किडीच्या शरीरात प्रवेश करतो. अशाप्रकारे हे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
✅या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर, ज्यावेळेस फवारणी केलेले पान एखादी कीड खाते त्यावेळी त्या पानांच्या अवशेषांवर हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात प्रवेश करते. अशाप्रकारे हे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
क्लोरोपायरीफॉस (Chlorpyrifos) किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
✅ फवारणीनंतर 1-2 दिवसांत कीटक अन्न खाणं बंद करतात.
✅ त्यानंतर त्यांच्या हालचाली मंदावतात, आणि ते 48 तासांत मरतात.
✅ संपूर्ण नियंत्रणासाठी 3 ते 5 दिवस लागू शकतात, हे कीड आणि पिकावर अवलंबून असतं.
India मध्ये विकले जाणारे Chloropyriphos Formulations
✅Chloropyriphos 20% EC
India मध्ये विकले जाणारे Chloropyriphos मार्केट प्रॉडक्ट
✅TATA Tafaban
TATA Tafaban शिफारस पिके,किडी व प्रमाण
✅चार्ट
| पिकाचे नाव | लक्षित किडी | प्रमाण (कंपनी शिफारशीप्रमाणे) |
|---|---|---|
| भात (Rice) | पाने गुंडाळणारी अळी, बोंड अळी | 600-750 मिली / एकर |
| कापूस (Cotton) | तुडतुडे, रसशोषक किडी, बोंड अळी | 500-1500 मिली / एकर |
| सोयाबीन (Soybean) | तुडतुडे, रसशोषक किडी | 400-600 मिली / एकर |
| तंबाखू (Tobacco) | तुडतुडे, रसशोषक किडी | 700 मिली / एकर |
| वांगी, टोमॅटो (Brinjal, Tomato) | फळमाशी, रसशोषक किडी | 400 मिली / एकर |
| हरभरा (Gram) | फली खाणारी अळी, रसशोषक किडी | 1000 मिली / एकर |
| ऊस (Sugarcane) | खोड पोखरणारी अळी | 500-600 मिली / एकर |
| कांदा (Onion) | रसशोषक किडी, थ्रिप्स | 2000 मिली / एकर |
| सफरचंद (Apple) | रसशोषक किडी, स्केल कीड | 1500-2000 मिली / एकर |
| संत्रा, लिंबूवर्गीय फळे (Citrus) | रसशोषक किडी | 600-800 मिली / एकर |
| बोर (Ber) | रसशोषक किडी, फळ माशी | 900-1200 मिली / एकर |
end
Chloropyriphos (क्लोरोपायरीफॉस) किडीच्या जीवनचक्रातील कोणत्या अवस्थेवर नियंत्रण मिळवते?
✅चार्ट
| अवस्था | नियंत्रणाचा परिणाम | तपशील |
|---|---|---|
| अंडी (Egg stage) | ❌ फारसा परिणाम नाही | क्लोरोपायरीफॉस अंड्यांवर थेट परिणाम करत नाही. |
| अळी / निंफ (Larva/Nymph) | ✅ प्रभावी | अळ्या व निंफ अन्न सेवन करत असतात, त्यामुळे नियंत्रण सोपे. |
| प्रौढ (Adult) | ✅ प्रभावी | प्रौढ किड्यांवरही परिणाम होतो, विशेषतः संपर्क व वायू द्वारे. |
किटकनाशक घटक माहिती
✅डायमेथोएट (Dimethoate)
डायमेथोएट (Dimethoate)प्राथमिक माहिती
✅डायमेथोएट (Dimethoate) या किटकनाशकाचा पहिला वापर 1956 साली जर्मनीमध्ये BASF कंपनीने केला. सुरुवातीला याचा वापर कापूस, डाळी व फळझाडांवर रसशोषक किडींच्या नियंत्रणासाठी करण्यात आला. विशेषतः मावा, पांढरी माशी, थ्रिप्स, तुडतुडे कीटकांवर ते प्रभावी ठरले. डायमेथोएट वनस्पतीच्या आत प्रवेश करून कार्य करते, त्यामुळे लपलेल्या किडींचाही नाश होतो.
डायमेथोएट (Dimethoate) Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Mode Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक आंतरप्रवाही व स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
✅Dimethote या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे आतमध्ये शोषले जाते व प्रामुख्याने झायलम व काही प्रमाणात फोलम पेशींमधून वहन करते व संपूर्ण वनस्पतींमध्ये पर्णरसामध्ये मिसळते.
✅Dimethote या कीटकनाशकाचा वापर मातीद्वारे केल्यानंतर हे मुळांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वरच्या भागांकडे वहन करते व संपूर्ण वनस्पतींमध्ये पर्णरसामध्ये मिसळते.
✅ज्यावेळेस या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्या तर हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये शरीरात प्रवेश करते.
✅ज्यावेळेस किडी पानांवर रस शोषण करतात तेव्हा त्या पर्णरसामध्ये मिसळलेले कीटकनाशक घटक पर्ण रसाबरोबर किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
✅अशाप्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
डायमेथोएट (Dimethoate)किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
✅डायमेथोएट (Dimethoate) किटकनाशकाचा परिणाम साधारणतः 24 ते 48 तासांत दिसू लागतो. हे किटकनाशक किडींच्या अन्न घेण्याची प्रक्रिया थांबवते आणि त्यानंतर किडी मरण पावतात. किडींचे पूर्ण नियंत्रण 2-3 दिवसांत साधता येते.
India मध्ये विकले जाणारे Dimethote Formulations
✅Dimethoate 30% EC
India मध्ये विकले जाणारे Dimethote मार्केट प्रॉडक्ट
✅TATA Tagfor,FMC Rogor
FMC Rogar शीफारस पिके,लक्षित किडी,प्रमाण
चार्ट
r
| पिकाचे नाव | लक्षित किडी | प्रमाण (प्रति एकर) |
|---|---|---|
| संत्रा (Citrus) | अ‍ॅफिड्स, सायला (Psylla) | 80 मिली / 200 लिटर पाणी |
| सफरचंद, नाशपती, प्लम, पीचेस | अ‍ॅफिड्स, माइट्स, वुली अ‍ॅफिड्स | 150 मिली / 200 लिटर पाणी |
| भुईमूग, तंबाखू, कपाशी, गहू, ज्वारी | अ‍ॅफिड्स | 300 मिली / 200 लिटर पाणी |
| बीन्स, कोबी, फुलकोबी, काकडी, स्ट्रॉबेरी | अ‍ॅफिड्स | 150 मिली / 200 लिटर पाणी |
| द्राक्षे (Grapes) | मेलीबग (Mealybug) | 150 मिली / 200 लिटर पाणी |
| वांगी (Brinjal) | जॅसिड्स (Jassids), फळ व फांदी पोखरणारी अळी | 1-2 मिली / लिटर पाणी |
| बटाटा (Potato) | अ‍ॅफिड्स | 1-2 मिली / लिटर पाणी |
| सफरचंद (Apple) | स्टेम बोरर | 1-2 मिली / लिटर पाणी |
end
Dimethoate किडीच्या जीवनचक्रातील कोणत्या अवस्थेवर नियंत्रण मिळवते?
✅चार्ट
| अवस्था | नियंत्रणाचा परिणाम | तपशील |
|---|---|---|
| अंडी (Egg stage) | ❌ फारसा परिणाम नाही | अंड्यांवर थेट परिणाम होत नाही. |
| अळी / निंफ (Larva/Nymph) | ✅ प्रभावी | अळ्या/निंफ अन्न शोषण करतात, त्यामुळे दिमेथोएट प्रभावी ठरते. |
| प्रौढ (Adult) | ✅ प्रभावी | प्रौढ किड्यांवरही संपर्क व आंतरप्रवाही मार्गे परिणाम होतो. |
end
किटकनाशक घटक माहिती
मोनोक्रोटोफॉस (Monocrotophos)
मोनोक्रोटोफॉस (Monocrotophos) प्राथमिक माहिती
✅मोनोक्रोटोफॉस (Monocrotophos) किटकनाशकाचा पहिला वापर 1960 च्या दशकात जर्मनीमध्ये करण्यात आला. याला जर्मनीतील BASF कंपनीने विकसित केले होते. प्रारंभिक वापरांमध्ये याचा उपयोग कापूस, भात, ऊस, गहू आणि डाळीवरील रसशोषक किडी, मावा, पांढरी माशी, बोंड अळी, तुडतुडे आणि थ्रिप्स या किडींवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी केला गेला.
✅हे एक ऑर्गेनोफॉस्फेट वर्गातील किटकनाशक असून किडींच्या शारीरिक प्रणालीला बाधित करत त्यांचे नियंत्रण साधते.
मोनोक्रोटोफॉस (Monocrotophos) Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Mode Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक आंतरप्रवाही व स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
✅Monocrotophos या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे आतमध्ये शोषले जाते व प्रामुख्याने झायलम व काही प्रमाणात फोलम पेशींमधून वहन करते व संपूर्ण वनस्पतींमध्ये पर्णरसामध्ये मिसळते.
✅Dimethote या कीटकनाशकाचा वापर मातीद्वारे केल्यानंतर हे मुळांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वरच्या भागांकडे वहन करते व संपूर्ण वनस्पतींमध्ये पर्णरसामध्ये मिसळते.
✅ज्यावेळेस या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्या तर हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये शरीरात प्रवेश करते.
✅ज्यावेळेस किडी पानांवर रस शोषण करतात तेव्हा त्या पर्णरसामध्ये मिसळलेले कीटकनाशक घटक पर्ण रसाबरोबर किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
✅अशाप्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
मोनोक्रोटोफॉस(Monocrotophos)किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
✅मोनोक्रोटोफॉस (Monocrotophos) किटकनाशकाचे परिणाम साधारणतः 24 ते 48 तासांच्या आत दिसू लागतात. हे किटकनाशक किडींच्या अन्न ग्रहण प्रक्रियेवर प्रभाव टाकते, ज्यामुळे त्या किडींचा आहार थांबतो आणि त्यानंतर 2 ते 3 दिवसांच्या आत त्यांचा मृत्यू होतो. किडींचे नियंत्रण साधण्यासाठी हे एक प्रभावी आणि त्वरित कार्य करणारे किटकनाशक आहे.
India मध्ये विकले जाणारे Monocrotophos Formulations
Monocrotophos 36% SL
India मध्ये विकले जाणारे Monocrotophos मार्केट प्रॉडक्ट
Monophos
✅हे किटकनाशक 2023 मध्ये इंडिया मध्ये बॅन केलेले आहे.त्यामुळे याची शिफारस पिके,लक्षित किडी,प्रमाण ही माहिती दिलेली नाही.
किटकनाशक घटक माहिती
✅प्रोफेनोफोस (Profenofos)
प्रोफेनोफोस (Profenofos) प्राथमिक माहिती
✅प्रोफेनोफोस (Profenofos) किटकनाशकाचा पहिला वापर 1980 च्या दशकात अमेरिकेत झाला. याचा वापर कापूस, भात, ऊस, गहू आणि तूर पिकावर पांढरी माशी, मावा, बोंड अळी, थ्रिप्स आणि तुडतुडे किडींच्या नियंत्रणासाठी केला गेला.
प्रोफेनोफोस (Profenofos)Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
Profenofos या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते.
✅Profenofos या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्यानंतर किंवा या किडींवर जेव्हा थेट कीटकनाशक पडते तेव्हा हे किडीच्या त्वचेमध्ये आत मध्ये प्रवेश करते.
✅Profenofos या कीटकनाशकाची फवारणी केलेल्या पानांवर किडींनी खाणे सुरू केल्यावर त्या पानांच्या अवशेषांबरोबर किडीच्या शरीरात हे प्रवेश करते.
अशा प्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचामधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
प्रोफेनोफोस (Profenofos)किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
✅प्रोफेनोफोस (Profenofos) किटकनाशकाचे परिणाम 24 ते 48 तासांच्या आत दिसू लागतात. हे किटकनाशक किडींच्या न्यूरोलॉजिकल प्रणालीवर प्रभाव टाकते, ज्यामुळे त्यांचा आहार थांबतो आणि त्यांचा मृत्यू होतो.
India मध्ये विकले जाणारे profeniphos Formulations
✅Profenophos 50% EC
India मध्ये विकले जाणारे Profenophos मार्केट प्रॉडक्ट
✅Syngenta Curacron
Syngenta Curacron शिफारस पिके,लक्षित किडी,प्रमाण
✅चार्ट
| पिके | लक्ष्य किडी | प्रमाण / एकर (मिली) | पाणी मध्ये विरघळविण्याचे प्रमाण (L/एकर) | प्रमाण (मिली) / L पाणी |
|---|---|---|---|---|
| कापूस | पांढरी माशी (प्रौढ), तुडतुडे, थ्रिप्स, बोंड अळी, माइट्स, हेलीओथिस आर्मिगेरा अंडी, मेली बग | 800 – 1000 | 250 | 4 – 5 |
| मिरची | बडमाइट | 500 – 750 | 200 | 2.5 – 4 |
| कांदा | थ्रिप्स | 500 | 200 | 2.5 |
✅end
Profenophos किडीच्या जीवनचक्रातील कोणत्या अवस्थेवर नियंत्रण मिळवते?
✅चार्ट
| अवस्था | नियंत्रणाचा परिणाम | तपशील |
|---|---|---|
| अंडी (Egg stage) | ❌ फारसा परिणाम नाही | अंड्यांवर थेट परिणाम होत नाही. अंडीनाशक म्हणून वापर केला जात नाही. |
| अळी / निंफ (Larva/Nymph) | ✅ अत्यंत प्रभावी | अळ्या व निंफ अन्न शोषण करत असतात, त्यामुळे Profenophos द्वारे तीव्र परिणाम होतो. |
| प्रौढ (Adult) | ✅ प्रभावी | प्रौढ किड्यांवर संपर्क मार्गे परिणाम होतो, विशेषतः स्पर्श झाल्यावर. |
end
किटकनाशक घटक माहिती
✅फोरॅट(Phorate)
फोरॅट(Phorate)प्राथमिक माहिती
✅Phorate किटकनाशकाचा पहिला वापर 1960 च्या दशकात Uniroyal Chemical Company ने केला. याचा वापर मुख्यतः कापूस, भात, ऊस, आणि गहू पिकांवर मावा, पांढरी माशी, बोंड अळी, तुडतुडे, थ्रिप्स आणि माइट्स किडींच्या नियंत्रणासाठी केला जातो.
✅Phorate किटकनाशक मातीतील किडींवर प्रभावी आहे आणि त्याचा वापर सामान्यतः पिकांच्या मुळांवर केला जातो.
फोरॅट(Phorate)Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक आंतरप्रवाही क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
✅Phorate या कीटकनाशकाचा वापर मातीमधून केला असल्यास ते पाण्यामध्ये मिसळते व पाण्याबरोबर मुळांद्वारे शोषण केले जाते आणि झायलम पेशंटद्वारे वनस्पतीच्या वरच्या भागांकडे वहन करते व पर्ण रसामध्ये मिसळते.
✅ज्यावेळेस किडी पानांवर रस शोषण करतात व त्या पर्ण रसांमध्ये मिसळलेले कीटकनाशक घटक पर्ण रसाबरोबर किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
✅अशा प्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या तोंडाद्वारे शरीरात प्रवेश करते.
फोरॅट(Phorate)किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
✅Phorate किटकनाशकाचे परिणाम 2 ते 5 दिवसांच्या आत दिसू लागतात. हे किटकनाशक मातीतील किडींच्या नियंत्रणासाठी कार्य करते आणि पिकांच्या मुळांवर लागू केले जाते, त्यामुळे किडींच्या अंडी आणि लार्वा नष्ट होतात.
India मध्ये विकले जाणारे Phorate Formulations
✅Phorate 10% CG
India मध्ये विकले जाणारे Phorate मार्केट प्रॉडक्ट
✅या किटकनाशकावर 2020 पासून बंदी घालण्यात आली आहे.
किटकनाशक घटक माहिती
✅क्विनलफॉस(Quinalphos)
क्विनलफॉस(Quinalphos) प्राथमिक माहिती
Quinalphos किटकनाशकाचा पहिला वापर 1960 च्या दशकात Rallis India Ltd. ने केला. याचा वापर कापूस, भात, मिरची, गहू, सोयाबीन, आणि ऊस पिकांवर मावा, पांढरी माशी, बोंड अळी, तुडतुडे, थ्रिप्स, आणि माइट्स किडींच्या नियंत्रणासाठी केला जातो.
क्विनलफॉस(Quinalphos)Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
Profenofos या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते.
Profenofos या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्यानंतर किंवा या किडींवर जेव्हा थेट कीटकनाशक पडते तेव्हा हे किडीच्या त्वचेमध्ये आत मध्ये प्रवेश करते.
Profenofos या कीटकनाशकाची फवारणी केलेल्या पानांवर किडींनी खाणे सुरू केल्यावर त्या पानांच्या अवशेषांबरोबर किडीच्या शरीरात हे प्रवेश करते.
अशा प्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचामधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
क्विनलफॉस(Quinalphos)किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
✅Quinalphos किटकनाशकाचे परिणाम साधारणतः 2 ते 5 दिवसांच्या आत दिसू लागतात.
India मध्ये विकले जाणारे Quinalphos Formulations
✅Quinalphos 25% EC
India मध्ये विकले जाणारे Quinalphos मार्केट प्रॉडक्ट
✅Syngenta Ekalux
Syngenta Ekalux शिफारस पिके,लक्षित किडी,प्रमाण
✅चार्ट
| पिके | लक्ष्य किडी | प्रमाण / एकर (मिली) | पाण्यातील प्रमाण (L/एकर) | प्रमाण (मिली / L पाणी) |
|---|---|---|---|---|
| कापूस | बोंड अळी, तुडतुडे, माहु, थ्रिप्स, मेलीबग्स | 500 – 600 | 200 – 250 | 2 – 2.5 |
| भात (धान) | स्टेम बोरर, लीफ फोल्डर, प्लांट हॉपर | 500 – 600 | 200 – 250 | 2 – 2.5 |
| मिरची, वांगी | फळ व फांदी पोखरणारी अळी, थ्रिप्स, माहु | 500 – 600 | 200 – 250 | 2 – 2.5 |
| सोयाबीन | स्टेम फ्लाय, लीफ मायनर, तुडतुडे | 500 – 600 | 200 – 250 | 2 – 2.5 |
| भुईमूग | माहु, व्हाईट ग्रब्स | 500 – 600 | 200 – 250 | 2 – 2.5 |
| फळपिके (संत्रा, सफरचंद) | फळ पोखरणारी अळी, थ्रिप्स, माहु, मेलीबग्स | 500 – 600 | 200 – 250 | 2 – 2.5 |
| भाज्या (टोमॅटो, कोबी) | फळ अळी, लीफ मायनर, थ्रिप्स, माहु | 500 – 600 | 200 – 250 | 2 – 2.5 |
क्विनलफॉस(Quinalphos)हे किटकनाशक किडीच्या जीवनचक्रातील कोणत्या अवस्थेवर नियंत्रण मिळवते.
✅चार्ट
| अवस्था | नियंत्रणाचा परिणाम | तपशील |
|---|---|---|
| अंडी (Egg stage) | ❌ फारसा परिणाम नाही | क्विनलफॉस अंड्यांवर थेट परिणाम करत नाही. अंडीनाशक म्हणून वापरला जात नाही. |
| अळी / निंफ (Larva/Nymph) | ✅ प्रभावी | अळ्या व निंफ अन्न शोषण करत असल्याने क्विनलफॉस त्यांच्यावर प्रभावी ठरतो. |
| प्रौढ (Adult) | ✅ प्रभावी | प्रौढ किड्यांवर संपर्क व आंशिक आंतरप्रवाही मार्गे प्रभाव पडतो. |
मुख्य ग्रुप : 1
✅GABA gated chloride channel blockers(गॅमा-अमिनोब्युटिरिक ॲसिड गेटेड क्लोराईड चॅनेल ब्लॉकर्स)
किटकनाशक ग्रुप नंबर :
✅2.B
किटकनाशक ग्रुप
✅Fiproles(फिप्रोल्स)
किटकनाशक घटक :
✅Fipronil (फिप्रोनील)
Fiproles(फिप्रोल्स)Mode Of Action (कार्यपद्धती)
✅या गटातील किटकनाशके शरीरात प्रवेश केल्यानंतर किडीच्या मज्जासंस्थेवर विपरीत परिणाम करून किडींना निष्क्रिय करते.
Fiproles(फिप्रोल्स)Target Site (कार्यस्थळ)
✅हे कीटकनाशक किडींच्या मज्जासंस्थेमधील GABA म्हणजे GAMMA Aminobutyric Acid चे काम बिघडवते. त्यामुळे किडींच्या स्थायूमध्ये खूप तणाव येतो. ज्यामुळे किडींची हालचाल बंद होते आणि शेवटी ती मरण पावते.
✅GABA म्हणजे काय?
किडींच्या शरीरात मेंदू आणि मज्जासंस्था असते ज्यामुळे किडींची हालचाल होत असते,कीड रसशोषण पानांवर खाणे करत असते, उडत असते,व अशा प्रकारच्या सर्व स्नायू हालचाल करत असतात.
✅GABA म्हणजे GAMMA Aminobutyric Acid हे किडींच्या मज्जा संस्थेमध्ये असलेले एक ताण कमी करण्याच्या प्रकाराचे रसायन आहे. ताण कमी करणारे रसायन म्हणजे किडी जा हालचाली करत असतात त्यामुळे किडींचा चेतासंरचनेवर ताण येत असतो. तो ताण नियंत्रित करायचे काम हे GABA रसायन करत असते. म्हणजेच हालचाल थांबवणे,हालचाल शांत करणे, संयमीत पद्धतीने उडणे चालणे खाणे या स्नायूंच्या हालचाली करत असतात,परंतु ज्या वेळेस आपण Fiproles ग्रुप मधील कीटकनाशकांचा वापर करतो तेव्हा GABA चे कार्य थांबते, ज्यामुळे किडींचा मेंदू सतत हालचाल करतो परिणामी किडींच्या स्नायूवर ताण येतो व किडी खाने पिणे बंद होऊन मरण पावतात.
✅अशाप्रकारे हे कीटकनाशक किडींच्या विरोधात क्रिया करते.
किटकनाशक घटक माहिती
✅Fipronil(फिप्रोनील)
🧪 फिप्रोनिल (Fipronil) हे एक प्रभावी कीटकनाशक असून, BASF या जर्मन कंपनीने 1993 साली याची निर्मिती केली.
🌾 फिप्रोनिलचा पहिला वापर:
✅पीक: मका (Maize)
✅उद्दिष्ट: मूळ खाणाऱ्या किडींचे (Rootworms – Diabrotica spp.) नियंत्रण
✅वापराचा प्रकार: बियाणे प्रक्रिया (Seed treatment)
✅पहिली नोंदणी: फ्रान्स, 1993
Fipronil(फिप्रोनील) Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य व आंतरप्रवाही क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
हे कीटकनाशक फवारणी केल्यानंतर पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर रासायनिक थर तयार करते. तसेच पानांद्वारे आत मध्ये शोषले जाते व पर्णरसामध्ये मिसळते. तसेच जमिनीद्वारे दिल्यानंतर पाण्यामध्ये मिसळते व मुळंच्याद्वारे आतमध्ये शोषले जाते, जेव्हा हे कीटकनाशक फवारणी केली जाते तेव्हा हे किडींच्या त्वचेवर पडले किंवा पानांवर असलेला रासायनिक थर किडींच्या त्वचेला लागला तर किडींच्या शरीरात प्रवेश करते. ज्यावेळेस किडी पानांवर खाणे सुरू करतात तेव्हा हे किडींच्या तोंडाद्वारे किडींच्या शरीरात प्रवेश करते.हे आंतरप्रवाही असते ज्यामुळे किडींच्या शरीरात किडींच्या खाण्याच्या प्रक्रियेतून प्रवेश करते.
Fipronil(फिप्रोनील)किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
➡️ Fipronil हे कीटकाच्या मज्जा प्रणालीवर परिणाम करतं.
➡️ हे औषध फवारल्यानंतर किडीच्या शरीरात प्रवेश करतं आणि त्याच्या हालचाली मंदावतात.
➡️ किडी जिवंत असतात पण अन्न खाणं थांबतं आणि काही तासांत निष्क्रिय होतात.
➡️ पूर्ण परिणाम दिसायला 24 ते 72 तास लागू शकतात.
India मध्ये विकले जाणारे Fipronil Formulations
✅Fipronil 5% SC
✅Fipronil 70% WG
✅Fipronil 0.3% GR
India मध्ये विकले जाणारे Fipronil मार्केट प्रॉडक्ट
✅Fipronil 5% SC : Dhanuka Fax
✅Fipronil 70% WG : Bayer Jump
✅Fipronil 0.3% GR : Bayer Regent
India मध्ये विकले जाणारे Fipronil Formulations
✅Fipronil 5% SC : Dhanuka Fax
✅Fipronil 70% WG : Bayer Jump
✅Fipronil 0.3% GR : Bayer Regent
Bayer Jump शीफारस पिके,लक्षित किडी व प्रमाण
✅चार्ट
| पिक | कीटक | सक्रिय घटक (ग्राम/हेक्टर) | फॉर्म्युलेशन (ग्राम/हेक्टर) | पाण्याचे प्रमाण (लिटर/हेक्टर) | प्रतीक्षा कालावधी (दिवस) |
|---|---|---|---|---|---|
| भात | स्टेम बोरर, लीफ फोल्डर | 40-50 | 50-62.5 | 375-500 | 19 |
| द्राक्षे | थ्रिप्स | 40-50 | 50-62.5 | 750-1000 | 10 |
| कांदा | थ्रिप्स | 60 | 75 | 500 | 15 |
| कोबी | डायमंड बॅक मॉथ | 75 | 93.75 | 500 | 15 |
✅टीप: सामान्यतः, 0.3 ग्रॅम प्रति लिटर पाणी हे प्रमाण वापरले जाते. तथापि, पिकाच्या प्रकारानुसार आणि कीटकांच्या तीव्रतेनुसार डोस बदलू शकतो. तरीही, वापरण्यापूर्वी Bayer Jump च्या लेबलवरील निर्देश आणि स्थानिक कृषी तज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
Dhanuka Fax शीफारस पिके,लक्षित किडी व प्रमाण
| पिक | लक्ष्यित किडी | प्रमाण (मिली/एकर) | पाण्याचे प्रमाण (लिटर/एकर) | प्रतीक्षा कालावधी (दिवस) |
|---|---|---|---|---|
| भात (धान) | खोड कीड, ब्राउन प्लांट हॉपर, ग्रीन लीफ हॉपर, व्हाईट बॅक्ड प्लांट हॉपर | 400-600 मिली | 200 लिटर | 32 दिवस |
| मिरची | फूलकिडे, मावा | 320-400 मिली | 200 लिटर | 7 दिवस |
| कोबी / फुलकोबी | डायमंड बॅक मॉथ (DBM) | 320-400 मिली | 200 लिटर | 7 दिवस |
| ऊस | अर्ली शूट बोरर, रूट बोरर | 600-800 मिली | 200 लिटर | 270 दिवस |
| कापूस | मावा, तुडतुडे, फूलकिडे, पांढरी माशी, बॉलवर्म्स | 600-800 मिली | 200 लिटर | 6 दिवस |
Bayer Regent Ultra
✅चार्ट
| पिक | कीटक | औषधाचे प्रमाण (किलो/हे.) | प्रतीक्षा कालावधी (दिवस) |
|---|---|---|---|
| भात | स्टेम बोरर, ब्राउन प्लांट हॉपर, गॉल मिज | 7.5 | 32 |
| ऊस | अर्ली शूट बोरर, रूट बोरर | 9 | 270 |
Fipronil हा किटकनाशक घटक किडीच्या कोणत्या अवस्थेवर नियंत्रण मिळवतो?
✅चार्ट
| अवस्था | प्रभाव | तपशील |
|---|---|---|
| अंडी (Egg stage) | ❌ फारसा नाही | अंडी ही निष्क्रिय असतात आणि फिप्रोनील अंड्यांवर थेट परिणाम करत नाही. |
| अळी / निंफ (Larva / Nymph) | ✅ अत्यंत प्रभावी | अळी अन्न घेते तेव्हा फिप्रोनीलच्या संपर्कात येते, त्यामुळे लार्वा मरतो किंवा अन्न न घेता निष्क्रिय होतो. |
| प्रौढ (Adult stage) | ☑ काही प्रमाणात परिणाम | संपर्कातील प्रौढ कीटकांवर फिप्रोनीलचा मर्यादित परिणाम होतो. |
मुख्य ग्रुप : 3
✅Sodium Channel Modulators(सोडियम चॅनेल मॉड्युलेटर्स)
किटकनाशक ग्रुप नंबर :
✅3A
किटकनाशक ग्रुप:
✅Pyrethroids
किटकनाशक घटक ::
- Cypermethrin (सायपरमेथ्रिन)
- Deltamethrin (डेल्टामेथ्रिन)
- Fenvalerate (फेनव्हॅलरेट)
- Lambda-Cyhalothrin (लॅम्ब्डा-सायहॅलोथ्रिन)
- Bifenthrin (बायफेंथ्रिन)
- Beta-Cyfluthrin (बीटा-सायफ्लूथ्रिन)
Mode Of Action (कार्यपद्धती)
✅या गटातील कीटकनाशके किडीच्या शरीरात प्रवेश केल्यानंतर किडींच्या चेतासंस्थावर विपरीत परिणाम करतात. ज्यामुळे किडींना अपंगत्व येते व किडी खाणे व हालचाल बंद होऊन मरण पावतात.
Target Site (कार्यस्थळ)
✅किडींच्या शरीरात संदेश पोचवण्यासाठी मज्जातंतू असतात जे मेंदूपासून किडींच्या शरीरातील विविध अवयवांना संदेश पोचवण्याचे काम करत असतात. या मज्जातंतूमध्ये Voltage Gated SOlium Channel असतात हे एक स्विच सारखे काम करतात जेव्हा हे चॅनेल ऑन /Open होतात तेव्हा विद्युत संकेत/संदेश देणारे सोडियम आयन आत येतात व संदेश पुढे पाठवला जातो परिणामी संदेश पोहोचला की हे चॅनेल बंद होतात अशा प्रकारे किडींच्या शरीरात मेंदूपासून संदेश म्हणून पोहोचवले जाते.
✅ज्या वेळेस आपण Pyrethroids कीटकनाशक ग्रुप मधील कीटकनाशकांचा वापर करतो त्यावेळेस हे कीटकनाशक किडींच्या शरीरात पोहोचल्यानंतर या सोडियम चॅनेलला कायमस्वरूपी चालू ठेवतात ज्यामुळे सतत संदेश जात राहतो ज्यामुळे किडी गोंधळून जातात व कालांतराने मरण पावतात. हे अशा प्रकारे हे कीटकनाशक ग्रुप किडींच्या विरोधात कार्य करते.
किटकनाशक घटक माहिती
✅Cypermethrin(सायपरमेथ्रिन)
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग):
✅Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
Cypermethrin या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते.
✅Cypermethrin या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्यानंतर किंवा या किडींवर जेव्हा थेट कीटकनाशक पडते तेव्हा हे किडीच्या त्वचेमध्ये आत मध्ये प्रवेश करते.
✅या कीटकनाशकाची फवारणी केलेल्या पानांवर किडींनी खाणे सुरू केल्यावर त्या पानांच्या अवशेषांबरोबर किडीच्या शरीरात हे प्रवेश करते.
✅अशा प्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचामधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
सिंगल Cypermetharin या किटकनाशकचा वापर केला जात नाही त्याचा वापर ✅Profeniphos,Quinalphos,Chloropyriphos या किटकनाशक घटकांबरोबर केला जातो.
किटकनाशक घटक माहिती :
✅Deltamethrin (डेल्टामेथ्रिन)
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
✅Deltamethrin (डेल्टामेथ्रिन) या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते.
✅Deltamethrin (डेल्टामेथ्रिन)या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्यानंतर किंवा या किडींवर जेव्हा थेट कीटकनाशक पडते तेव्हा हे किडीच्या त्वचेमध्ये आत मध्ये प्रवेश करते.
✅या कीटकनाशकाची फवारणी केलेल्या पानांवर किडींनी खाणे सुरू केल्यावर त्या पानांच्या अवशेषांबरोबर किडीच्या शरीरात हे प्रवेश करते.
✅अशा प्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचामधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात? :
✅डेल्टामेथ्रिन (Deltamethrin) किटकनाशकाचे परिणाम साधारणपणे 24 ते 48 तासांमध्ये दिसून येतात.
India मध्ये विकले जाणारे Deltamethrin Formulations :
✅Deltamethrin 25 EC (2.8% w/w)
India मध्ये विकले जाणारे Deltamethrin मार्केट प्रॉडक्ट :
✅Bayer Desis 100
Bayer Desis 100 शीफारस पिके,लक्षित किडी,प्रमाण
✅चार्ट
| पिक | लक्ष्यित किडी | औषधाचे प्रमाण (मिली/हे.) | पाण्याचे प्रमाण (लिटर/हे.) | प्रतीक्षा कालावधी (दिवस) |
|---|---|---|---|---|
| कापूस | बोंडअळी | 125 | 400-600 | 30 |
| टमाटर | फळ पोखरणारी अळी | 100-125 | 375-500 | 3 |
| भिंडी | फळ पोखरणारी अळी | 100-125 | 375-500 | 3 |
| भात | लीफ फोल्डर | 150-187.5 | 500 | 13 |
| भात | तना छेदक, व्हॉरल मॅगॉट, ग्रीन लीफ हॉपर | 150 | 500 | 13 |
| मिरची | फळ पोखरणारी अळी | 175 | 500 | 5 |
| चहा | चुरडा | 100 | 400 | 15 |
| प्याज | चुरडा | 150 | 500 | 5 |
end
Deltamethrin किडीच्या जीवनचक्रातील कोणत्या अवस्थेवर नियंत्रण मिळवतात.
✅चार्ट
| अवस्था | प्रभाव | तपशील |
|---|---|---|
| अंडी (Egg stage) | ❌ फारसा नाही | डेल्टामेथ्रीन अंड्यांवर थेट परिणाम करत नाही कारण अंडी निष्क्रिय असतात आणि औषधाचा संपर्क कमी होतो. |
| अळी / निंफ (Larva/Nymph) | ✅ अत्यंत प्रभावी | अळी/निंफ अवस्था ही अन्न घेणारी असते, त्यामुळे डेल्टामेथ्रीनचा प्रभाव जास्त दिसून येतो. किडा औषधाच्या संपर्कात येताच लवकर मरतो. |
| प्रौढ (Adult stage) | ☑ मर्यादित परिणाम | डेल्टामेथ्रीनचा संपर्क झाल्यास प्रौढ किड्यांवर काही प्रमाणात परिणाम होतो, परंतु जास्त प्रभाव लार्वा अवस्थेवर असतो. |
end
किटकनाशक घटक माहिती :
✅Fenvalerate (फेनव्हॅलरेट)
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
✅Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
Fenvalerate (फेनव्हॅलरेट)या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते.
✅Fenvalerate (फेनव्हॅलरेट)या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्यानंतर किंवा या किडींवर जेव्हा थेट कीटकनाशक पडते तेव्हा हे किडीच्या त्वचेमध्ये आत मध्ये प्रवेश करते.
✅या कीटकनाशकाची फवारणी केलेल्या पानांवर किडींनी खाणे सुरू केल्यावर त्या पानांच्या अवशेषांबरोबर किडीच्या शरीरात हे प्रवेश करते.
✅अशा प्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचामधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
➡️फेनव्हॅलरेट फवारणीनंतर 24 तासांच्या आत कीटकांवर परिणाम दिसायला लागतो.
➡️ कीटक लवकर हालचाल बंद करतात,
➡️ आणि 1–2 दिवसांत मरतात.
➡️परंतु कीड फार मोठ्या प्रमाणावर असेल, तर 3 दिवसांपर्यंत पूर्ण परिणाम दिसतो.
India मध्ये विकले जाणारे Fenvalerate Formulations :
✅Fenvalerate 20% EC
India मध्ये विकले जाणारे Fenvalerate मार्केट प्रॉडक्ट :
✅Tata Rallis fen
TATA Fen शीफारस पिके व किडी :
✅चार्ट
| पिक | लक्ष्यित किडी | औषधाचे प्रमाण | पाण्याचे प्रमाण | प्रतीक्षा कालावधी (दिवस) |
|---|---|---|---|---|
| कापूस | मावा, तुडतुडे, थ्रिप्स, बोंडअळी | 2.5 मिली/लिटर किंवा 500 मिली/एकर | 250-400 लिटर/हेक्टर | 7 |
| मिरची | फळ पोखरणारी अळी | 2.5 मिली/लिटर किंवा 500 मिली/एकर | 600-750 लिटर/हेक्टर | 7 |
| कोबी / फ्लॉवर | डायमंड बॅक मॉथ, अमेरिकन बोंडअळी | 2.5 मिली/लिटर किंवा 500 मिली/एकर | 600-750 लिटर/हेक्टर | 7 |
| भेंडी | फळ व शेंडा पोखरणारी अळी, तुडतुडे | 2.5 मिली/लिटर किंवा 500 मिली/एकर | 600-750 लिटर/हेक्टर | 7 |
| वांगे | फळ व शेंडा पोखरणारी अळी, मावा | 2.5 मिली/लिटर किंवा 500 मिली/एकर | 600-800 लिटर/हेक्टर | 5 |
END
टिप :
हे किटकनाशक प्रामुख्याने अळीनाशक,पिल्ले नाशक आहे.
काही अंशी हे पतंग व प्रौढ यांवर सुद्धा नियंत्रण मिळवते.परंतु हे किटकनाशक अंडी नाशक नाही,ज्यावेळेस अळी किंवा पिल्ले अंड्यामधून बाहेर येतात तेव्हा हे किटकनाशक त्यावर नियंत्रण मिळवते.
किटकनाशक घटक माहिती :
Lambda-Cyhalothrin (लॅम्ब्डा-सायहॅलोथ्रिन)
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग) :
Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
Lambda-Cyhalothrin (लॅम्ब्डा-सायहॅलोथ्रिन)या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते.
Lambda-Cyhalothrin (लॅम्ब्डा-सायहॅलोथ्रिन)या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्यानंतर किंवा या किडींवर जेव्हा थेट कीटकनाशक पडते तेव्हा हे किडीच्या त्वचेमध्ये आत मध्ये प्रवेश करते.
या कीटकनाशकाची फवारणी केलेल्या पानांवर किडींनी खाणे सुरू केल्यावर त्या पानांच्या अवशेषांबरोबर किडीच्या शरीरात हे प्रवेश करते.
अशा प्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचामधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
24 तासांमध्ये किडींचा हालचाल कमी होतो किंवा थांबतो.
1–3 दिवसांच्या आत कीड पूर्णपणे मरते किंवा नियंत्रणात येते.
प्रथम फवारणी केल्यानंतर 12-24 तासांत किडीचा परिणाम दिसू लागतो.
पानावर सुमारे 7-10 दिवस संरक्षण देतो (पावसावर आणि तापमानावर अवलंबून).
सतत पाऊस किंवा जास्त ऊन असल्यास प्रभाव कमी काल टिकतो.
India मध्ये विकले जाणारे Lambda-Cyhalothrin Formulations:
Lambda-Cyhalothrin
India मध्ये विकले जाणारे Lambda-Cyhalothrin मार्केट प्रॉडक्ट:
Syngenta Karate
Syngenta Karate शीफारस पिके व किडी :
चार्ट
HLW = High Volume Sprayer (500 लिटर पाण्यातील फवारणीसाठी दिलेले प्रमाण)
हे किटकनाशक प्रामुख्याने अळीनाशक,पिल्ले नाशक आहे.
काही अंशी हे पतंग व प्रौढ यांवर सुद्धा नियंत्रण मिळवते.परंतु हे किटकनाशक अंडी नाशक नाही,ज्यावेळेस अळी किंवा पिल्ले अंड्यामधून बाहेर येतात तेव्हा हे किटकनाशक त्यावर नियंत्रण मिळवते.
किटकनाशक घटक माहिती :
Bifenthrin (बायफेंथ्रिन)
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
Bifenthrin (बायफेंथ्रिन)या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते.
Bifenthrin (बायफेंथ्रिन)या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्यानंतर किंवा या किडींवर जेव्हा थेट कीटकनाशक पडते तेव्हा हे किडीच्या त्वचेमध्ये आत मध्ये प्रवेश करते.
या कीटकनाशकाची फवारणी केलेल्या पानांवर किडींनी खाणे सुरू केल्यावर त्या पानांच्या अवशेषांबरोबर किडीच्या शरीरात हे प्रवेश करते.
अशा प्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचामधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?:
घटक माहिती
⏱️ प्राथमिक परिणाम 6 ते 24 तासांमध्ये दिसू लागतात.
🐛 कीटक नियंत्रण पूर्ण 2–3 दिवसांमध्ये होते.
🧪 अवशेष परिणाम फवारणीनंतर 7 ते 14 दिवसांपर्यंत कीटकांवर प्रभाव राहू शकतो (परिस्थितीवर अवलंबून).
India मध्ये विकले जाणारे Bifenthrin Formulations
Bifenthrin 10% EC
India मध्ये विकले जाणारे Lambda-Cyhalothrin मार्केट प्रॉडक्ट :
Dhanuka Marker
Dhanuka Marker शीफारस पिके व किडी :
चार्ट
टिप :
हे किटकनाशक प्रामुख्याने अळीनाशक,पिल्ले नाशक आहे.
काही अंशी हे पतंग व प्रौढ यांवर सुद्धा नियंत्रण मिळवते.परंतु हे किटकनाशक अंडी नाशक नाही,ज्यावेळेस अळी किंवा पिल्ले अंड्यामधून बाहेर येतात तेव्हा हे किटकनाशक त्यावर नियंत्रण मिळवते.
किटकनाशक घटक माहिती :
Beta-Cyfluthrin (बीटा-सायफ्लूथ्रिन)
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग) :
Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
beta cyfluthirin या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते.
beta cyfluthirin या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्यानंतर किंवा या किडींवर जेव्हा थेट कीटकनाशक पडते तेव्हा हे किडीच्या त्वचेमध्ये आत मध्ये प्रवेश करते.
या कीटकनाशकाची फवारणी केलेल्या पानांवर किडींनी खाणे सुरू केल्यावर त्या पानांच्या अवशेषांबरोबर किडीच्या शरीरात हे प्रवेश करते.
अशा प्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचामधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
टीप:
सिंगल beta cyfluthirin या किटकनाशकचा वापर केला जात नाही त्याचा वापर Imidacloprid या किटकनाशक घटकांबरोबर Bayer Solomon या किटकनाशक मध्ये केला जातो.
मुख्य ग्रुप :
Nicotinic Acetylcholine Receptor Competitive Modulators(निकोटिनिक अ‍ॅसिटायलकोलिन रिसेप्टर कॉम्पेटिटिव्ह मॉड्युलेटर्स)
किटकनाशक ग्रुप नंबर
4.A
किटकनाशक ग्रुप:
Neonicotinoid (निओनिकोटिनॉईड्स)
किटकनाशक घटक :
- Imidacloprid (इमिडाक्लोप्रिड)
- Thiamethoxam (थायामेथॉक्साम)
- Acetamiprid (अ‍ॅसिटॅमिप्रिड)
- Clothianidin (क्लोथियानिडिन)
- Dinotefuran (डायनोटेफ्युरान)
किटकनाशक ग्रुप माहिती
Neonicotinoid (निओनिकोटिनॉईड्स)
Mode Of Action (कार्यपद्धती)
हे कीटकनाशक किडीच्या चेतासंस्थावर विपरीत परिणाम करून चेतासंस्था मधील संदेश वहन विस्कळीत करते परिणामी किडी हालचाल करू शकत नाहीत,किडींचे खाणे बंद होते,किडींचे वहन बंद होते व कालांतराने किडी मरण पावतात.
Target Site (कार्यस्थळ)
किडीच्या शरीरामध्ये मज्जा तंतूच्या शेवटी (Nicotonic Receptor )निकोटीनिक रिसेप्टर असतो जो ऍसिटोकोलिन (Acetylcholine) या संदेश वाहकाने दिलेले संदेश ओळखतो व त्यानुसार किडींची स्नायू हालचाल होते व किडींचे खाणे,किडींचे वहन शोषण व इतर शारीरिक प्रक्रिया चालू राहतात.
रिसेप्टर्स म्हणजे काय?
मेंदू मधून पाठवलेले संदेश इंटरसेप्ट करून ओळखण्याचे काम रिसेप्टर्स करतात. थोडक्यात . जसे रिमोटने दिलेले सिग्नल इंटरसेप्ट करायचे काम टीव्ही मधील रिसेप्टर्स करत असतात..
किडीचा मेंदू आणि मज्जा संस्था मधून संदेश देण्यासाठी Acetylcholineनावाचा संदेशवहन रसायन संदेश देताना जाऊन या Nicotonic Receptors ला जाऊन टाकते ज्यामुळे किडी स्नायूंची हालचाल करू शकतात.
ज्यावेळेस Neonicotinoid गटातील कीटकनाशकाचा वापर केला जातो व हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात प्रवेश करते तेव्हा हे निकटॉनिक रिसेप्टरला जाऊन चिटकते.( ज्या जागी ऍसिटोकोलिन रसायन चीटकते त्या जागी हे कीटकनाशक घटक चिटकते.Neonicotinoide कीटकनाशक हे ऍसिटोकोलिन संदेश वाहकासारखे खोटे रसायन आहे.) ज्यावेळेस हे निकटोनिक रिसेप्टरला चिटकते तेव्हा हे खोटे संदेश देते व सतत देत राहते ज्यामुळे किडीची मज्जासंस्था बिघडते,किडी गोंधळून जातात व त्यांचे खाणे थांबते व बधिर होऊन मरण पावतात. थोडक्यात Nicotonic Receptors हे मेंदू व स्नायू मधील संदेश वहनाचे गेट आहे ते गेट सतत चालू राहिल्यामुळे किडीची चेतासंस्था बिघडते व किडी कालांतराने मरण पावतात.
किटकनाशक घटक माहिती
Imidacloprid (इमिडाक्लोप्रिड)
Imidacloprid प्राथमिक माहिती :
“Bayer CropScience, जर्मनी” या नामांकित कंपनीने तयार केलेल्या या उत्पादनाचा व्यावसायिक वापर 1991 मध्ये सुरू झाला. सर्वप्रथम जपानमध्ये याचा वापर करण्यात आला होता. सुरुवातीला तांदूळ, गहू आणि कापूस यासारख्या पिकांमध्ये या उत्पादनाचा उपयोग करण्यात आला. हे मुख्यतः मावा (Aphids), पांढरी माशी (Whiteflies), तुडतुडे (Jassids) आणि थ्रिप्स (Thrips) या प्रमुख कीडांच्या नियंत्रणासाठी वापरले जाते. आजच्या घडीला या उत्पादनाचा कापूस, सोयाबीन, टोमॅटो, मिरची आणि भात यांसारख्या महत्त्वाच्या पिकांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर उपयोग केला जात आहे.
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
Mode Of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य व आंतरप्रवाही क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या शेंड्याकडील भागांमध्ये पोहोचते.तसेच हे मुळांच्या द्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या पर्णरसामध्ये मिसळते. ( ज्यावेळेस कोणताही कीटकनाशक घटक फवारणी मध्ये किंवा जमिनीतून वापरला जातो व तो घटक झायलम पेशींमधून वहन करत असेल तर तो खालून वरच्या डायरेक्शन मध्ये वहन करतो.)
ज्यावेळेस या कीटकनाशकाच्या थेट संपर्कात किडी येतात तेव्हा हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये प्रवेश करते.
ज्यावेळेस कीटकनाशक फवारणीनंतर किंवा जमिनीतून दिल्यानंतर किडी पानांवर रसशोषण करतात किंवा खाणे सुरू करतात तेव्हा हे किडीच्या तोंडाद्वारे शरीरामध्ये प्रवेश करते.
म्हणजेच हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात त्वचेद्वारे व तोंडाद्वारे प्रवेश करते.
किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
फवारणी केल्यानंतर 24 ते 72 तासांच्या आत किड्यांमध्ये हालचाल मंदावणे, खाणं थांबवणं, व नंतर मृत्यू दिसतो.
काही परिस्थितीमध्ये 4-5 दिवसांनंतर देखील संपूर्ण प्रभाव दिसतो, कारण हे आंतरप्रवाही असल्यामुळे झाडाच्या आतून किडीवर परिणाम करतं.
India मध्ये विकले जाणारे Imidacloprid Formulations
Imidacloprid 350 SC (30.5% w/w)
Imidacloprid 17.8% SL
Imidacloprid 70% WG
India मध्ये विकले जाणारे Imidacloprid मार्केट प्रॉडक्ट
Bayer Confidor Super
Bayer Confidor
Bayer Admire
Bayer Confidor Super शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| पिकाचे नाव | लक्षित किडीचे नाव | वापरण्याचे प्रमाण (प्रति हेक्टर) | प्रतीक्षा कालावधी (PHI) |
|---|---|---|---|
| कापूस (Cotton) | मावा (Aphids), तुडतुडे (Jassids), फूलकिडे (Thrips) | 0.3 मिली – 0.5 मिली | 26 दिवस |
| तांदूळ (Rice) | ब्राउन प्लांट हॉपर (Brown Plant Hopper), व्हाईट-बॅक्ड प्लांट हॉपर (White-backed Plant Hopper) | 0.5 मिली – 1 मिली | 37 दिवस |
| मिरची (Chilli) | मावा (Aphids), फूलकिडे (Thrips) | 0.3 मिली – 0.5 मिली | 5 दिवस |
end
Bayer Confidor शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| पिकाचे नाव | लक्षित किडीचे नाव | वापरण्याचे प्रमाण (प्रति लिटर पाणी) | प्रतीक्षा कालावधी (PHI) |
|---|---|---|---|
| कपाशी (Cotton) | तुडतुडे (Jassid), फूलकिडे (Thrips), मावा (Aphid) | 0.3 मि.लि. | 30 दिवस |
| भात (Rice) | ब्राउन प्लांट हॉपर (BPH) | 0.3 मि.लि. | 30 दिवस |
| मिरची (Chilli) | फूलकिडे (Thrips), मावा (Aphids) | 0.3 मि.लि. | 5 दिवस |
| टोमॅटो (Tomato) | मावा (Aphids), पांढरी माशी (Whitefly) | 0.3 मि.लि. | 7 दिवस |
| भेंडी (Okra) | मावा, तुडतुडे, पांढरी माशी | 0.3 मि.लि. | 3 दिवस |
end
Bayer Admire शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| पीक | लक्ष्यित किडी | प्रमाण (ग्राम/हेक्टर) | पाण्याचे प्रमाण (लिटर/हेक्टर) | प्रतीक्षा कालावधी (PHI) |
|---|---|---|---|---|
| कापूस | तुडतुडे, फूलकिडे, अळी | 30–35 | 375–500 | 7 दिवस |
| भात | ब्राउन प्लांट हॉपर, व्हाईट बॅक्ड हॉपर | 30–35 | 300–375 | 7 दिवस |
| भेंडी | तुडतुडे, फूलकिडे, अळी | 30–35 | 375–500 | 7 दिवस |
| टोमॅटो | तुडतुडे, फूलकिडे, अळी | 30–35 | 375–500 | 7 दिवस |
| काकडी | तुडतुडे, फूलकिडे, अळी | 30–35 | 375–500 | 7 दिवस |
| बटाटा | तुडतुडे, फूलकिडे, अळी | 30–35 | 375–500 | 7 दिवस |
याचा वापर फवारणी व आळवणीद्वारे करत असाल तर 0.3 ग्राम प्रती लीटर करावा.
कीड जीवनचक्र प्रभाव
चार्ट
| अवस्था | प्रभाव |
|---|---|
| अंडी (Eggs) | अप्रत्यक्ष प्रभाव; अंड्यातून उबवणारी पिल्ले लगेच मरतात |
| पिल्ले (Nymphs) | प्रभावी नियंत्रण |
| अळी (Larvae) | काही प्रजातींमध्ये मर्यादित प्रभाव |
| प्रौढ (Adults) | अतिशय प्रभावी नियंत्रण |
end
किटकनाशक घटक माहिती
Thiamethoxam (थायामेथॉक्साम)
प्राथमिक माहिती :
चार्ट
| माहिती | तपशील |
|---|---|
| 🔬 विकास करणारी कंपनी | Syngenta AG (स्वित्झर्लंड स्थित बहुराष्ट्रीय कृषी कंपनी) |
| 🌍 पहिला वापराचा देश | स्वित्झर्लंड आणि युरोपातील इतर देश |
| 📅 वर्ष | 1998 साली पहिल्यांदा वापरास मंजूरी मिळाली |
| 🌾 पहिले पीक | Cotton (कापूस) |
| 🐛 लक्ष्य किडी | Aphids (रसशोषक किडी), Whitefly (पांढरट माशी), Jassids (मावा) |
| 📌 वापराची पद्धत | बीजप्रक्रिया (Seed treatment), फवारणी (Foliar spray), मातीद्वारे (Soil application) |
end
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
Mode Of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य व आंतरप्रवाही क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या शेंड्याकडील भागांमध्ये पोहोचते.तसेच हे मुळांच्या द्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या पर्णरसामध्ये मिसळते. ( ज्यावेळेस कोणताही कीटकनाशक घटक फवारणी मध्ये किंवा जमिनीतून वापरला जातो व तो घटक झायलम पेशींमधून वहन करत असेल तर तो खालून वरच्या डायरेक्शन मध्ये वहन करतो.)
Acupetal Movement म्हणजे काय ?
जेव्हा कोणताही घटक (अन्नद्रव्ये,किटकनाशके,बुरशीनाशके) वनस्पतींच्या मुळाकडून शेंड्यांकडे म्हणजेच पाने,नवीन शेंडे व फुटवे यांकडे वाहून नेला जातो या वाहनास Acupetal Movement असे म्हणतात.
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
ज्यावेळेस या कीटकनाशकाच्या थेट संपर्कात किडी येतात तेव्हा हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये प्रवेश करते.
ज्यावेळेस कीटकनाशक फवारणीनंतर किंवा जमिनीतून दिल्यानंतर किडी पानांवर रसशोषण करतात किंवा खाणे सुरू करतात तेव्हा हे किडीच्या तोंडाद्वारे शरीरामध्ये प्रवेश करते.
म्हणजेच हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात त्वचेद्वारे व तोंडाद्वारे प्रवेश करते.
किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
चार्ट
| टप्पा | वेळ |
|---|---|
| 🐛 किडीचं खाणं थांबणं | 1–3 तासांमध्ये |
| 🌀 स्नायूंमध्ये ताण/अस्वस्थता | 6–12 तासांमध्ये |
| 💀 पूर्ण मृत्यू | 24–48 तासांत |
end
India मध्ये विकले जाणारे Thimethoxam Formulations
Thiamethoxam 25% WG
Thiamethoxam 30% FS
Thiamethoxam 75% SG
India मध्ये विकले जाणारे Thiamethoxam मार्केट प्रॉडक्ट
Syngenta Actara
Dhanuka Areva Super
Syngenta Capcadis
Syngenta Actara शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| पीक | लक्ष्यित किडी | प्रमाण (ग्राम/एकर) | प्रतीक्षा कालावधी (PHI) |
|---|---|---|---|
| कापूस | जासिड, थ्रिप्स, पांढरी माशी | 50–100 | 30 दिवस |
| भात | ब्राउन प्लांट हॉपर, व्हाईट बॅक्ड हॉपर | 100 | 30 दिवस |
| भेंडी | जासिड, थ्रिप्स, पांढरी माशी | 50–100 | 3 दिवस |
| टोमॅटो | जासिड, थ्रिप्स, पांढरी माशी | 50–100 | 3 दिवस |
| मिरची | जासिड, थ्रिप्स, पांढरी माशी | 50–100 | 3 दिवस |
| बटाटा | एफिड्स, थ्रिप्स | 50–100 | 7 दिवस |
end
Dhanuka Areva Super शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| पीक | लक्ष्यित किडी/रोग | डोस (मि.ली./किलो बियाणे) | प्रतीक्षा कालावधी (PHI) |
|---|---|---|---|
| कापूस | मावा (Aphids), पांढरी माशी, जासिड्स | 4 मि.ली. | लागू नाही (बीज शिंपडणी) |
| ज्वारी | शूट फ्लाय | 4 मि.ली. | लागू नाही |
| गहू | दीमक (Termites) | 1.32 मि.ली. | लागू नाही |
| सोयाबीन | शूट फ्लाय | 4 मि.ली. | लागू नाही |
| मिरची | थ्रिप्स (Thrips) | 2.8 मि.ली. | लागू नाही |
| भेंडी | जासिड्स (Jassids) | 2.28 मि.ली. | लागू नाही |
| मका | स्टेम फ्लाय | 3.2 मि.ली. | लागू नाही |
| सूर्यफूल | जासिड्स, थ्रिप्स | 4 मि.ली. | लागू नाही |
याची शिफारस ही बिजप्रक्रिया साठी आहे पण याचा वापर तुम्ही ठिबकद्वारे 0.5 ml प्रती लीटर या प्रमाणात करू शकता.
Syngenta Capcadis शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| पीक | लक्ष्यित किडी | प्रमाण (ग्राम/एकर) | प्रतीक्षा कालावधी (PHI) |
|---|---|---|---|
| कापूस | तुडतुडे, फूलकिडे, पांढरी माशी | 50–100 | 30 दिवस |
| भात | ब्राउन प्लांट हॉपर, व्हाईट बॅक्ड हॉपर | 100 | 30 दिवस |
| भेंडी | तुडतुडे, थ्रिप्स, पांढरी माशी | 50–100 | 3 दिवस |
| टोमॅटो | तुडतुडे, थ्रिप्स, पांढरी माशी | 50–100 | 3 दिवस |
| मिरची | तुडतुडे, थ्रिप्स, पांढरी माशी | 50–100 | 3 दिवस |
| बटाटा | मावा, थ्रिप्स | 50–100 | 7 दिवस |
end
कीड जीवनचक्र प्रभाव
चार्ट
| अवस्था | प्रभाव |
|---|---|
| अंडी (Eggs) | अप्रत्यक्ष प्रभाव; अंड्यातून उबवणारी पिल्ले लगेच मरतात |
| पिल्ले (Nymphs) | प्रभावी नियंत्रण |
| अळी (Larvae) | काही प्रजातींमध्ये मर्यादित प्रभाव |
| प्रौढ (Adults) | अतिशय प्रभावी नियंत्रण |
end
किटकनाशक घटक माहिती
Acetamiprid (अ‍ॅसिटॅमिप्रिड)
प्राथमिक माहिती :
चार्ट
| माहिती | तपशील |
|---|---|
| 🔬 विकास करणारी कंपनी | Nippon Soda Co. Ltd. (जपान) |
| 🌍 पहिला वापराचा देश | जपान |
| 📅 वर्ष | 1995 मध्ये प्रथम वापर आणि नोंदणी |
| 🌾 पहिले पीक | भाजीपाला पीक – टोमॅटो, मिरची |
| 🐛 लक्ष्य किडी | Aphids (मावा), Whiteflies (पांढरट माशी), Jassids (चुरडा माशी), Thrips (थ्रिप्स) |
| 📌 वापराची पद्धत | फवारणी (Foliar Spray) |
end
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
Mode Of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य व आंतरप्रवाही क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या शेंड्याकडील भागांमध्ये पोहोचते.तसेच हे मुळांच्या द्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या पर्णरसामध्ये मिसळते. ( ज्यावेळेस कोणताही कीटकनाशक घटक फवारणी मध्ये किंवा जमिनीतून वापरला जातो व तो घटक झायलम पेशींमधून वहन करत असेल तर तो खालून वरच्या डायरेक्शन मध्ये वहन करतो.)
हे किटकनाशक Translaminar Activity करणारे किटकनाशक आहे.
ज्यावेळेस या कीटकनाशकाच्या थेट संपर्कात किडी येतात तेव्हा हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये प्रवेश करते.
ज्यावेळेस कीटकनाशक फवारणीनंतर किंवा जमिनीतून दिल्यानंतर किडी पानांवर रसशोषण करतात किंवा खाणे सुरू करतात तेव्हा हे किडीच्या तोंडाद्वारे शरीरामध्ये प्रवेश करते.
म्हणजेच हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात त्वचेद्वारे व तोंडाद्वारे प्रवेश करते.
किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
चार्ट
| घटक | माहिती |
|---|---|
| प्रभाव सुरू होण्याची वेळ | 4–6 तासांत कीटक खाणे थांबवतात |
| मृत्यूची वेळ | 12–48 तासांमध्ये किडी मरतात |
| पूर्ण परिणाम दिसण्याचा कालावधी | 1 ते 2 दिवसांत परिणाम स्पष्ट दिसतो |
| संरक्षण कालावधी (Residue action) | 7–10 दिवसांपर्यंत (पर्यावरण व डोसवर अवलंबून) |
end
India मध्ये विकले जाणारे Acetamiprid Formulations
Acetamiprid 20% SP
India मध्ये विकले जाणारे Acetamiprid मार्केट प्रॉडक्ट
Dhanuka Dhanpreet
Dhanuka Dhanpreet शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| पिकाचे नाव | लक्षित किडी | वापरण्याचे प्रमाण | प्रतीक्षा कालावधी (PHI) |
|---|---|---|---|
| कपाशी (Cotton) | तुडतुडे (Jassids), थ्रिप्स (Thrips), मावा (Aphids) | 50 ग्राम/एकर | 21 दिवस |
| टोमॅटो (Tomato) | पांढरट माशी (Whiteflies), थ्रिप्स | 40–50 ग्राम/एकर | 5 दिवस |
| मिरची (Chilli) | मावा (Aphids), थ्रिप्स | 40–50 ग्राम/एकर | 5 दिवस |
| वांगी (Brinjal) | मावा, थ्रिप्स | 40–50 ग्राम/एकर | 5 दिवस |
| तंबाखू (Tobacco) | मावा | 50 ग्राम/एकर | 7 दिवस |
| डाळिंब (Pomegranate) | पांढरी माशी | 50 ग्राम/एकर | 15 दिवस |
end
कीड जीवनचक्र प्रभाव
चार्ट
| अवस्था | प्रभाव |
|---|---|
| अंडी (Eggs) | अप्रत्यक्ष प्रभाव; अंड्यातून उबवणारी पिल्ले लगेच मरतात |
| पिल्ले (Nymphs) | प्रभावी नियंत्रण |
| अळी (Larvae) | काही प्रजातींमध्ये मर्यादित प्रभाव |
| प्रौढ (Adults) | अतिशय प्रभावी नियंत्रण |
end
| जीव | हानीकारक परिणाम |
|---|---|
| मधमाशा (Bees) | परागीभवन क्षमतेवर परिणाम; मेंदूच्या क्रियावर परिणाम होऊन दिशा भ्रम व मृत्यू |
| गांडूळ (Earthworms) | वाढ खुंटणे, संख्या कमी होणे, मातीची सुपीकता कमी होणे |
| मायकोरायझा फंगस (Mycorrhizal fungi) | मुळांशी असलेली उपयुक्त भागीदारी कमी होते, त्यामुळे पोषणात अडथळा |
| नायट्रोजन स्थिरीकरण करणारे जिवाणू (Rhizobium, Azotobacter) | कार्यक्षमता कमी होते, त्यामुळे मुळांना नायट्रोजन कमी मिळते |
| प्राकृतिक कीड शत्रू (Predatory insects) उदा. लेडी बर्ड बीटल, Lacewing, Parasitic Wasps | हे कीटक मरतात किंवा अन्नसाखळी बिघडते |
| पाण्यातील सूक्ष्मजीव (Aquatic Invertebrates) | ज्या ठिकाणी कीटकनाशक जमिनीतून पाण्यात जातं, तेथे पाण्यातील जीवनावर मोठा परिणाम होतो |
end
किटकनाशक घटक माहिती
Clothianidin (क्लोथियानिडिन)
प्राथमिक माहिती :
चार्ट
| माहिती | तपशील |
|---|---|
| 🔬 विकास करणारी कंपनी | Takeda Chemical Industries Ltd. (जपान) आणि Bayer CropScience (जर्मनी) |
| 🌍 पहिला वापराचा देश | कॅनडा आणि जर्मनी |
| 📅 वर्ष | 2002 मध्ये प्रथम वापर आणि नोंदणी |
| 🌾 पहिले पीक | मका (Maize) |
| 🐛 लक्ष्य किडी | Corn Rootworm (Diabrotica spp.) |
| 📌 वापराची पद्धत | बीज प्रक्रिया (Seed treatment) व फवारणी (Foliar spray) |
end
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
Mode Of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य व आंतरप्रवाही क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या शेंड्याकडील भागांमध्ये पोहोचते.तसेच हे मुळांच्या द्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या पर्णरसामध्ये मिसळते. ( ज्यावेळेस कोणताही कीटकनाशक घटक फवारणी मध्ये किंवा जमिनीतून वापरला जातो व तो घटक झायलम पेशींमधून वहन करत असेल तर तो खालून वरच्या डायरेक्शन मध्ये वहन करतो.)
हे किटकनाशक Translaminar Activity करणारे किटकनाशक आहे.
ज्यावेळेस या कीटकनाशकाच्या थेट संपर्कात किडी येतात तेव्हा हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये प्रवेश करते.
ज्यावेळेस कीटकनाशक फवारणीनंतर किंवा जमिनीतून दिल्यानंतर किडी पानांवर रसशोषण करतात किंवा खाणे सुरू करतात तेव्हा हे किडीच्या तोंडाद्वारे शरीरामध्ये प्रवेश करते.
म्हणजेच हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात त्वचेद्वारे व तोंडाद्वारे प्रवेश करते.
किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
चार्ट
| किटकनाशक | प्रारंभिक परिणाम | परिणाम टिकण्याचा कालावधी |
|---|---|---|
| Clothianidin | 2-3 दिवसांमध्ये परिणाम दिसू लागतात | 7-10 दिवस पर्यंत टिकतात |
end
India मध्ये विकले जाणारे Clothianidin Formulations
Clothianidin 50% WDG
India मध्ये विकले जाणारे Clothianidin मार्केट प्रॉडक्ट
Sumitomo Dantotsu
Sumitomo Dantotsu शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| पीक | लक्ष्य कीटक | डोस (प्रति एकर) | वापरण्याची वेळ व पद्धत | PHI (कापणीपूर्व अवधी) |
|---|---|---|---|---|
| भात | ब्राऊन प्लांट हॉपर्स (BPH) | 12–16 ग्रॅम | 45–60 दिवसांनी, 200 लि. पाण्यात मिसळून फवारणी करावी | 30 दिवस |
| कापूस | एफिड्स, जसिड्स, व्हाईटफ्लाय, थ्रिप्स | 12–16 ग्रॅम | उगमानंतर 7 दिवसांनी, मातीमध्ये ड्रेंचिंग | 45 दिवस |
| ऊस | दीमक, शूट बोरर्स | 100 ग्रॅम | पेरणीवेळी, मातीमध्ये ड्रेंचिंग | नाही लागू (फळ/धान्य नसल्यामुळे) |
| द्राक्षे | मेली बग्स, थ्रिप्स, जसिड्स | 200 ग्रॅम | सुरुवातीच्या प्रादुर्भावाच्या वेळी ड्रेंचिंग | 60 दिवस |
| चहा | मच्छर बग (Helopeltis theivora) | 24–48 ग्रॅम | फुलोऱ्याच्या वेळी फवारणी | 14 दिवस |
end
चार्ट
कीड जीवनचक्र प्रभाव
चार्ट
| अवस्था | प्रभाव |
|---|---|
| अंडी (Eggs) | अप्रत्यक्ष प्रभाव; अंड्यातून उबवणारी पिल्ले लगेच मरतात |
| पिल्ले (Nymphs) | प्रभावी नियंत्रण |
| अळी (Larvae) | काही प्रजातींमध्ये मर्यादित प्रभाव |
| प्रौढ (Adults) | अतिशय प्रभावी नियंत्रण |
end
| जीव | हानीकारक परिणाम |
|---|---|
| मधमाशा (Bees) | परागीभवन क्षमतेवर परिणाम; मेंदूच्या क्रियावर परिणाम होऊन दिशा भ्रम व मृत्यू |
| गांडूळ (Earthworms) | वाढ खुंटणे, संख्या कमी होणे, मातीची सुपीकता कमी होणे |
| मायकोरायझा फंगस (Mycorrhizal fungi) | मुळांशी असलेली उपयुक्त भागीदारी कमी होते, त्यामुळे पोषणात अडथळा |
| नायट्रोजन स्थिरीकरण करणारे जिवाणू (Rhizobium, Azotobacter) | कार्यक्षमता कमी होते, त्यामुळे मुळांना नायट्रोजन कमी मिळते |
| प्राकृतिक कीड शत्रू (Predatory insects) उदा. लेडी बर्ड बीटल, Lacewing, Parasitic Wasps | हे कीटक मरतात किंवा अन्नसाखळी बिघडते |
| पाण्यातील सूक्ष्मजीव (Aquatic Invertebrates) | ज्या ठिकाणी कीटकनाशक जमिनीतून पाण्यात जाते, तेथे पाण्यातील जीवनावर मोठा परिणाम होतो |
end
किटकनाशक घटक माहिती
Dinotefuran (डायनोटेफ्युरान)
प्राथमिक माहिती :
चार्ट
| 🔍 माहिती | 📋 तपशील |
|---|---|
| 🔬 सक्रिय घटक | Dinotefuran |
| 🏢 विकास करणारी कंपनी | “Nippon Soda Co. Ltd., जपान” |
| 📅 पहिला वापर व नोंदणी | “1995 साली, जपानमध्ये” |
| 🌾 प्रथम वापरलेले पीक | “भाजीपाला पीक – टोमॅटो, मिरची” |
| 🐛 लक्ष्य किडी | “Aphids (मावा), Whiteflies (पांढरट माशी), Jassids (चुरडा माशी), Thrips (थ्रिप्स)” |
| 📌 वापराची पद्धत | फवारणी (Foliar spray) |
| 🌍 पहिला देश | जपान |
end
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
Mode Of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य व आंतरप्रवाही क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या शेंड्याकडील भागांमध्ये पोहोचते.तसेच हे मुळांच्या द्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या पर्णरसामध्ये मिसळते. ( ज्यावेळेस कोणताही कीटकनाशक घटक फवारणी मध्ये किंवा जमिनीतून वापरला जातो व तो घटक झायलम पेशींमधून वहन करत असेल तर तो खालून वरच्या डायरेक्शन मध्ये वहन करतो.)
हे किटकनाशक Translaminar Activity करणारे किटकनाशक आहे.
ज्यावेळेस या कीटकनाशकाच्या थेट संपर्कात किडी येतात तेव्हा हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये प्रवेश करते.
ज्यावेळेस कीटकनाशक फवारणीनंतर किंवा जमिनीतून दिल्यानंतर किडी पानांवर रसशोषण करतात किंवा खाणे सुरू करतात तेव्हा हे किडीच्या तोंडाद्वारे शरीरामध्ये प्रवेश करते.
म्हणजेच हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात त्वचेद्वारे व तोंडाद्वारे प्रवेश करते.
किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
चार्ट
| क्रिया प्रकार | कालावधी |
|---|---|
| 🐛 किडीचे खाणे थांबणे | 2–4 तासांमध्ये |
| 💀 किडीचा मृत्यू | 12–24 तासांमध्ये (किडीच्या प्रकारावर अवलंबून) |
| 🛡️ संरक्षण कालावधी | 10–15 दिवस (पिक आणि हवामानावर अवलंबून) |
end
India मध्ये विकले जाणारे Dinotefuran Formulations
Dinotefuran 20% SG
India मध्ये विकले जाणारे Dinotefuran मार्केट प्रॉडक्ट
Indofil Token
Indofil Token शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| पीक | लक्ष्य कीटक | डोस (प्रति एकर) | PHI (कापणीपूर्व अवधी) |
|---|---|---|---|
| भात | ब्राऊन प्लांट हॉपर्स (BPH) | 60–80 ग्रॅम | 21 दिवस |
| कापूस | व्हाईटफ्लाय, एफिड्स, थ्रिप्स, जसिड्स | 50–60 ग्रॅम | 15 दिवस |
end
कीड जीवनचक्र प्रभाव
चार्ट
<td
end
चार्टend
| अवस्था | प्रभाव |
|---|---|
| अंडी (Eggs) | अप्रत्यक्ष प्रभाव; अंड्यातून उबवणारी पिल्ले लगेच मरतात |
| पिल्ले (Nymphs) | प्रभावी नियंत्रण |
| अळी (Larvae) | काही प्रजातींमध्ये मर्यादित प्रभाव |
| प्रौढ (Adults) | |
| जीव | हानीकारक परिणाम |
| मधमाशा (Bees) | परागीभवन क्षमतेवर परिणाम; मेंदूच्या क्रियावर परिणाम होऊन दिशा भ्रम व मृत्यू |
| गांडूळ (Earthworms) | वाढ खुंटणे, संख्या कमी होणे, मातीची सुपीकता कमी होणे |
| मायकोरायझा फंगस (Mycorrhizal fungi) | मुळांशी असलेली उपयुक्त भागीदारी कमी होते, त्यामुळे पोषणात अडथळा |
| नायट्रोजन स्थिरीकरण करणारे जिवाणू (Rhizobium, Azotobacter) | कार्यक्षमता कमी होते, त्यामुळे मुळांना नायट्रोजन कमी मिळते |
| प्राकृतिक कीड शत्रू (Predatory insects) उदा. लेडी बर्ड बीटल, Lacewing, Parasitic Wasps | हे कीटक मरतात किंवा अन्नसाखळी बिघडते |
| पाण्यातील सूक्ष्मजीव (Aquatic Invertebrates) | ज्या ठिकाणी कीटकनाशक जमिनीतून पाण्यात जाते, तेथे पाण्यातील जीवनावर मोठा परिणाम होतो |
End
मुख्य ग्रुप : 4
Nicotinic Acetylcholine Receptor Competitive Modulators
निकोटिनिक अ‍ॅसिटायलकोलिन रिसेप्टर कॉम्पेटिटिव्ह मॉड्युलेटर्स
किटकनाशक ग्रुप नंबर
4.C
किटकनाशक ग्रुप
Sulfoximines(सल्फॉक्सायमिन्स)
किटकनाशक घटक :
Sulfoxaflor (सल्फॉक्साफ्लोर)
Sulfoximines Mode Of Action (कार्यपद्धती)
हे कीटकनाशक किडीच्या चेतासंस्थावर विपरीत परिणाम करून चेतासंस्था मधील संदेश वहन विस्कळीत करते परिणामी किडी हालचाल करू शकत नाहीत,किडींचे खाणे बंद होते,किडींचे वहन बंद होते व कालांतराने किडी मरण पावतात.
Target Site (कार्यस्थळ)
किडीच्या शरीरामध्ये मज्जा तंतूच्या शेवटी (Nicotonic Receptor )निकोटीनिक रिसेप्टर असतो जो ऍसिटोकोलिन (Acetylcholine) या संदेश वाहकाने दिलेले संदेश ओळखतो व त्यानुसार किडींची स्नायू हालचाल होते व किडींचे खाणे,किडींचे वहन शोषण व इतर शारीरिक प्रक्रिया चालू राहतात.
ज्यावेळेस Sulfoximines(सल्फॉक्सायमिन्स)गटातील कीटकनाशकाचा वापर केला जातो व हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात प्रवेश करते तेव्हा हे निकटॉनिक रिसेप्टरला जाऊन चिटकते. ज्यावेळेस हे निकटोनिक रिसेप्टरला चिटकते तेव्हा हे खोटे संदेश देते व सतत देत राहते ज्यामुळे किडीची मज्जासंस्था बिघडते,किडी गोंधळून जातात व त्यांचे खाणे थांबते व बधिर होऊन मरण पावतात. थोडक्यात Nicotonic Receptors हे मेंदू व स्नायू मधील संदेश वहनाचे गेट आहे ते गेट सतत चालू राहिल्यामुळे किडीची चेतासंस्था बिघडते व किडी कालांतराने मरण पावतात.
Target Site (कार्यस्थळ)एकच पण कार्य वेगळ्या पद्धतीने
Neonicotinoid (निओनिकोटिनॉइड) आणि Sulfoximines(सल्फॉक्सायमिन्स) हे एकाच Target Site वर जरी काम करत असले तरी Neonicotinoid (निओनिकोटिनॉइड) गटातील किटकनाशके त्या receptor ला खोटे संदेश देते ज्यामुळे चेतासंस्था मधील संदेश वाहन बिघडते,तर Sulfoximines(सल्फॉक्सायमिन्स)हे त्या साईट वर म्हणजेच receptor वर चिटकल्यानंतर संदेश वाहन विस्कळीत करते परिणामी चेतासंस्था बिघडते.
रासायनिक संरचना
Neonicotinoide व Sulfoximines या दोन किटकनाशक ग्रुप ची Mode of Action व Target Site एकसारखी असते तरी ते वेगवेगळ्या ग्रुप मध्ये का आहेत?
Neonicotinoide व Sulfoximines या दोन किटकनाशक ग्रुप ची Mode of Action व Target Site एकसारखी असते तरी यांची रासायनिक संरचना वेगवेगळी आहे. ते वेगवेगळ्या घटकांपासून बनवली जातात.
Neonicotinoide : Nicotine
Sulfoximines : Sulphur Group
आणि यांची रासायनिक संरचना वेगवेगळी असल्यामुळे यांना वेगवेगळ्या ग्रुप मध्ये टाकले आहे.
किटकनाशक घटक माहिती
Sulfoxaflor (सल्फॉक्साफ्लोर)
प्राथमिक माहिती :
चार्ट
| 🔍 माहिती | 📋 तपशील |
|---|---|
| 🏢 विकास करणारी कंपनी | Dow AgroSciences (USA) |
| 📅 पहिली नोंदणी व वापर | 2012 साली अमेरिका (USA) मध्ये |
| 🌾 प्रथम वापरलेले पीक | कापूस (Cotton) |
| 🐛 लक्ष्य किडी | Whiteflies (पांढरी माशी), Aphids (मावा), Jassids, Thrips |
| 🌍 प्रथम वापराचा देश | अमेरिका (USA) |
| 📌 वापराची पद्धत | मुख्यतः फवारणी (Foliar Spray) |
end
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
Mode Of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य व आंतरप्रवाही क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या शेंड्याकडील भागांमध्ये पोहोचते. ( ज्यावेळेस कोणताही कीटकनाशक घटक फवारणी मध्ये किंवा जमिनीतून वापरला जातो व तो घटक झायलम पेशींमधून वहन करत असेल तर तो खालून वरच्या डायरेक्शन मध्ये वहन करतो.)
हे किटकनाशक Translaminar Activity करणारे किटकनाशक आहे.
ज्यावेळेस या कीटकनाशकाच्या थेट संपर्कात किडी येतात तेव्हा हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये प्रवेश करते.
ज्यावेळेस कीटकनाशक फवारणीनंतर किंवा जमिनीतून दिल्यानंतर किडी पानांवर रसशोषण करतात किंवा खाणे सुरू करतात तेव्हा हे किडीच्या तोंडाद्वारे शरीरामध्ये प्रवेश करते.
म्हणजेच हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात त्वचेद्वारे व तोंडाद्वारे प्रवेश करते.
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
फोटो – 228,229
किटकनाशकाचे परिणाम किती दिवसांनी दिसतात?
चार्ट
| क्रिया प्रकार | कालावधी |
|---|---|
| 🐛 किडीचे खाणे थांबणे | 2–3 तासांत |
| 💀 किडीचा मृत्यू | 6–24 तासांमध्ये (किडीच्या प्रकारावर अवलंबून) |
| 🛡️ संरक्षण कालावधी | 10–14 दिवसांपर्यंत |
end
India मध्ये विकले जाणारे Sulfoxaflor Formulations
Sulfoxaflor 21.8% W/W SC
India मध्ये विकले जाणारे Sulfoxaflor मार्केट प्रॉडक्ट
Dow Transform
Dow Transform शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| शिफारस पिके | लक्ष्यित किडी | फवारणीचे प्रमाण | प्रतीक्षा कालावधी (PHI) |
|---|---|---|---|
| कापूस | मावा, तुडतुडे, पांढरी माशी | 75–100 मि.ली./एकर | 21 दिवस |
| सोयाबीन | मावा, पांढरी माशी | 75–100 मि.ली./एकर | 14 दिवस |
| टोमॅटो | फुलकिडे, मावा, पांढरी माशी | 75–100 मि.ली./एकर | 5 दिवस |
| मिरची | थ्रिप्स, पांढरी माशी | 75–100 मि.ली./एकर | 3–5 दिवस |
| डाळिंब | फुलकिडे, पांढरी माशी | 75–100 मि.ली./एकर | 7 दिवस |
| भात | Plant hopper | 75–100 मि.ली./एकर | 21 दिवस |
end
कीड जीवनचक्र प्रभाव
चार्ट
| अवस्था | प्रभाव |
|---|---|
| अंडी (Eggs) | अप्रत्यक्ष प्रभाव; अंड्यातून उबवणारी पिल्ले लगेच मरतात |
| पिल्ले (Nymphs) | प्रभावी नियंत्रण |
| अळी (Larvae) | काही प्रजातींमध्ये मर्यादित प्रभाव |
| प्रौढ (Adults) | अतिशय प्रभावी नियंत्रण |
end
मुख्य ग्रुप : 4
Nicotinic Acetylcholine Receptor Competitive Modulators
निकोटिनिक अ‍ॅसिटायलकोलिन रिसेप्टर कॉम्पेटिटिव्ह मॉड्युलेटर्स
किटकनाशक ग्रुप नंबर
4.F
किटकनाशक ग्रुप
Pyridylidines(पायरीडायलिडीन्स)
किटकनाशक घटक :
Flupyrimin
किटकनाशक ग्रुप माहिती
Pyridylidines(पायरीडायलिडीन्स)
Mode Of Action (कार्यपद्धती)
हे कीटकनाशक किडीच्या चेतासंस्थावर विपरीत परिणाम करून चेतासंस्था मधील संदेश वहन विस्कळीत करते परिणामी किडी हालचाल करू शकत नाहीत,किडींचे खाणे बंद होते,किडींचे वहन बंद होते व कालांतराने किडी मरण पावतात.
Target Site (कार्यस्थळ)
किडीच्या शरीरामध्ये मज्जा तंतूच्या शेवटी (Nicotonic Receptor )निकोटीनिक रिसेप्टर असतो जो ऍसिटोकोलिन (Acetylcholine) या संदेश वाहकाने दिलेले संदेश ओळखतो व त्यानुसार किडींची स्नायू हालचाल होते व किडींचे खाणे,किडींचे वहन शोषण व इतर शारीरिक प्रक्रिया चालू राहतात.
ज्यावेळेस Pyridylidines(पायरीडायलिडीन्स)
गटातील कीटकनाशकाचा वापर केला जातो व हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात प्रवेश करते तेव्हा हे निकटॉनिक रिसेप्टरला जाऊन चिटकते. ज्यावेळेस हे निकटोनिक रिसेप्टरला चिटकते तेव्हा हे खोटे संदेश देते व सतत देत राहते ज्यामुळे किडीची मज्जासंस्था बिघडते,किडी गोंधळून जातात व त्यांचे खाणे थांबते व बधिर होऊन मरण पावतात. थोडक्यात Nicotonic Receptors हे मेंदू व स्नायू मधील संदेश वहनाचे गेट आहे ते गेट सतत चालू राहिल्यामुळे किडीची चेतासंस्था बिघडते व किडी कालांतराने मरण पावतात.
किटकनाशक घटक माहिती
Flupyrimin (फ्लुपायरीमिन)
प्राथमिक माहिती :
चार्ट
| वापराची सुरुवात | कंपनी | शिफारस पिके | लक्ष्यित किडे |
|---|---|---|---|
| 2012 | Sumitomo Chemical Company | भात (Rice) | ब्राऊन प्लांट हॉपर (Brown Planthopper), तुडतुडे, पांढरी माशी |
end
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
Mode Of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य व आंतरप्रवाही क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या शेंड्याकडील भागांमध्ये पोहोचते.तसेच हे मुळांच्या द्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या पर्णरसामध्ये मिसळते. ( ज्यावेळेस कोणताही कीटकनाशक घटक फवारणी मध्ये किंवा जमिनीतून वापरला जातो व तो घटक झायलम पेशींमधून वहन करत असेल तर तो खालून वरच्या डायरेक्शन मध्ये वहन करतो.)
हे किटकनाशक Translaminar Activity करणारे किटकनाशक आहे.
ज्यावेळेस या कीटकनाशकाच्या थेट संपर्कात किडी येतात तेव्हा हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये प्रवेश करते.
ज्यावेळेस कीटकनाशक फवारणीनंतर पानांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व किडी पानांवर रसशोषण करतात किंवा खाणे सुरू करतात तेव्हा हे किडीच्या तोंडाद्वारे शरीरामध्ये प्रवेश करते.
म्हणजेच हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात त्वचेद्वारे व तोंडाद्वारे प्रवेश करते.
India मध्ये विकले जाणारे Flupyrimin Formulations
Flupyrimin 10% SC.
India मध्ये विकले जाणारे Flupyrimin मार्केट प्रॉडक्ट
UPL Imagin
UPL Imagin शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| शिफारस पिके | लक्ष्यित किडी | फवारणीचे प्रमाण | प्रतीक्षा कालावधी (PHI) |
|---|---|---|---|
| भात | ब्राऊन प्लांट हॉपर (Brown Planthopper), तुडतुडे, पांढरी माशी | 50–100 मि.ली./एकर | 21 दिवस |
end
कीड जीवनचक्र प्रभाव
चार्ट
| अवस्था | प्रभाव |
|---|---|
| अंडी (Eggs) | अप्रत्यक्ष प्रभाव; अंड्यातून उबवणारी पिल्ले लगेच मरतात |
| पिल्ले (Nymphs) | प्रभावी नियंत्रण |
| अळी (Larvae) | काही प्रजातींमध्ये मर्यादित प्रभाव |
| प्रौढ (Adults) | अतिशय प्रभावी नियंत्रण |
end
मुख्य ग्रुप : 4
Nicotinic Acetylcholine Receptor Competitive Modulators
निकोटिनिक अ‍ॅसिटायलकोलिन रिसेप्टर कॉम्पेटिटिव्ह मॉड्युलेटर्स
किटकनाशक ग्रुप नंबर
4.D
किटकनाशक ग्रुप
Butenolide(ब्युटेनोलाईड)
किटकनाशक घटक :
Flupyradifurone (फ्लुपायडिफ्युरोन)
किटकनाशक ग्रुप माहिती
Butenolide(ब्युटेनोलाईड)
Butenolide Mode Of Action (कार्यपद्धती)
हे कीटकनाशक किडीच्या चेतासंस्थावर विपरीत परिणाम करून चेतासंस्था मधील संदेश वहन विस्कळीत करते परिणामी किडी हालचाल करू शकत नाहीत,किडींचे खाणे बंद होते,किडींचे वहन बंद होते व कालांतराने किडी मरण पावतात.
Butenolide Target Site (कार्यस्थळ)
किडीच्या शरीरामध्ये मज्जा तंतूच्या शेवटी (Nicotonic Receptor )निकोटीनिक रिसेप्टर असतो जो ऍसिटोकोलिन (Acetylcholine) या संदेश वाहकाने दिलेले संदेश ओळखतो व त्यानुसार किडींची स्नायू हालचाल होते व किडींचे खाणे,किडींचे वहन शोषण व इतर शारीरिक प्रक्रिया चालू राहतात.
रिसेप्टर्स म्हणजे काय?
मेंदू मधून पाठवलेले संदेश इंटरसेप्ट करून ओळखण्याचे काम रिसेप्टर्स करतात. थोडक्यात . जसे रिमोटने दिलेले सिग्नल इंटरसेप्ट करायचे काम टीव्ही मधील रिसेप्टर्स करत असतात..
किडीचा मेंदू आणि मज्जा संस्था मधून संदेश देण्यासाठी Acetylcholineनावाचा संदेशवहन रसायन संदेश देताना जाऊन या Nicotonic Receptors ला जाऊन टाकते ज्यामुळे किडी स्नायूंची हालचाल करू शकतात.
गटातील कीटकनाशकाचा वापर केला जातो व हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात प्रवेश करते तेव्हा हे निकटॉनिक रिसेप्टरला जाऊन चिटकते. ज्यावेळेस हे निकटोनिक रिसेप्टरला चिटकते तेव्हा हे खोटे संदेश देते व सतत देत राहते ज्यामुळे किडीची मज्जासंस्था बिघडते,किडी गोंधळून जातात व त्यांचे खाणे थांबते व बधिर होऊन मरण पावतात. थोडक्यात Nicotonic Receptors हे मेंदू व स्नायू मधील संदेश वहनाचे गेट आहे ते गेट सतत चालू राहिल्यामुळे किडीची चेतासंस्था बिघडते व किडी कालांतराने मरण पावतात.
किटकनाशक घटक माहिती
Flupyradifurone (फ्लुपायडिफ्युरोन)
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग):
Mode Of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य व आंतरप्रवाही क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांद्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या शेंड्याकडील भागांमध्ये पोहोचते.तसेच हे मुळांच्या द्वारे आतमध्ये शोषले जाते व झायलम पेशींमधून वहन करून संपूर्ण वनस्पतीच्या पर्णरसामध्ये मिसळते. ( ज्यावेळेस कोणताही कीटकनाशक घटक फवारणी मध्ये किंवा जमिनीतून वापरला जातो व तो घटक झायलम पेशींमधून वहन करत असेल तर तो खालून वरच्या डायरेक्शन मध्ये वहन करतो.)
हे किटकनाशक Translaminar Activity करणारे किटकनाशक आहे.
ज्यावेळेस या कीटकनाशकाच्या थेट संपर्कात किडी येतात तेव्हा हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचेमधून आत मध्ये प्रवेश करते.
ज्यावेळेस कीटकनाशक फवारणीनंतर किंवा जमिनीतून दिल्यानंतर किडी पानांवर रसशोषण करतात किंवा खाणे सुरू करतात तेव्हा हे किडीच्या तोंडाद्वारे शरीरामध्ये प्रवेश करते.
म्हणजेच हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात त्वचेद्वारे व तोंडाद्वारे प्रवेश करते.
India मध्ये विकले जाणारे Flupyradifurone Formulations
flupyradifurone 17.09 SC
India मध्ये विकले जाणारे Flupyrimin मार्केट प्रॉडक्ट
Bayer Sivanto Prime
Bayer Sivanto Primeशिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| पिके | लक्ष्यित किडी | फवारणीचे प्रमाण | प्रतीक्षा कालावधी (PHI) |
|---|---|---|---|
| कापूस | पांढरी माशी, थ्रिप्स, तुडतुडे, मावा | 200 मि.ली./एकर | 30 दिवस |
| भाजीपाला | मावा, तुडतुडे, पांढरी माशी, थ्रिप्स | 200-250 मि.ली./एकर | 5-7 दिवस |
| डाळिंब | थ्रिप्स, तुडतुडे, पांढरी माशी | 200 मि.ली./एकर | 10-14 दिवस |
| आंबा/फळपिके | फळमाशी, रसशोषक कीटक | 200-250 मि.ली./एकर | 15-21 दिवस |
| सोयाबीन | मावा, पांढरी माशी, तुडतुडे | 200 मि.ली./एकर | 21 दिवस |
end
कीड जीवनचक्र प्रभाव
चार्ट
| अवस्था | प्रभाव |
|---|---|
| अंडी (Eggs) | अप्रत्यक्ष प्रभाव; अंड्यातून उबवणारी पिल्ले लगेच मरतात |
| पिल्ले (Nymphs) | प्रभावी नियंत्रण |
| अळी (Larvae) | काही प्रजातींमध्ये मर्यादित प्रभाव |
| प्रौढ (Adults) | अतिशय प्रभावी नियंत्रण |
end
टीप
Neonicotinoid (निओनिकोटिनॉईड्स),Sulfoximines(सल्फॉक्सायमिन्स),Pyridylidines(पायरीडायलिडीन्स),Butenolide(ब्युटेनोलाईड)या किटकनाशक ग्रुपची Mode of Action व Target Site एकच आहे तरी त्यांचे सब ग्रुप वेगवेगळे का आहेत ?
वेगळे Sub-groups का?
1. रासायनिक रचना (Chemical Structure) वेगळी
जरी mode of action सारखं असलं, तरी त्यांच्या रासायनिक संरचना मध्ये मोठा फरक असतो.
ही रचना गुणधर्म, कार्यकाळ, systemic movement, कीटक प्रतिकार (resistance) सहिष्णुता (सहनशक्ति)या सगळ्यावर परिणाम करते.
चार्ट
| Sub-group | मुख्य रासायनिक मूळ |
|---|---|
| Neonicotinoids | Chlorinated nitroguanidines |
| Sulfoximines | Sulfoximine derivatives |
| Pyridylidines | Pyridine-based compounds |
| Butenolides | Butenolide ring structures |
end
२. Target साईट वर वेगवेगळ्या मार्गांनी क्रिया
“सर्व गटांचा Target Site एकच (nAChR receptors) असला तरी, ते receptor च्या वेगवेगळ्या भागांवर, वेगळ्या पद्धतीने आणि ताकदीने काम करतात. म्हणूनच हे वेगवेगळे sub-groups म्हणून ओळखले जातात.”
3. Resistance Management (प्रतिकार व्यवस्थापन)
जर सगळे एकाच गटात ठेवले, तर resistance होण्याचा धोका वाढतो.
वेगवेगळ्या sub-groups ठेवून IRAC (Insecticide Resistance Action Committee) हे सांगू शकतात की rotation कशी करावी जेणेकरून प्रतिकार कमी होईल.
4.Regulatory & Developmental Reasons
वेगवेगळ्या कंपनींकडून शोधले गेलेले आणि विकसीत केलेले पदार्थ असतात.
Regulatory bodies (जसं की IRAC) हे त्यांच्या origin व unique properties बघून त्यांना वेगवेगळ्या sub-groups मध्ये वर्गीकृत करतात.
मुख्य ग्रुप : 5
Nicotinic acetyl choline receptor allosteric modulators
निकोटिनिक अ‍ॅसिटायल कोलीन रिसेप्टर अलोस्टेरिक मॉड्युलेटर्स
किटकनाशक ग्रुप नंबर
5
किटकनाशक ग्रुप
Sinosyns (स्पायनोसिन्स)
किटकनाशक घटक :
- Spinetoram (स्पायनेटोरॅम )
- Spinosad (स्पायनोसॅड )
किटकनाशक ग्रुप माहिती
Spinosyns (स्पायनोसिन्स)
Mode Of Action (कार्यपद्धती)
किडींची संपूर्ण स्नायू हालचाल जसे की खाणे,पिणे,उडणे एका जागेवरून दुसऱ्या जागी स्थलांतर करणे या सगळ्या चेतासंस्थाच्या संदेश वाहनावर अवलंबून असते हे संदेश शरीरातील स्नायूंना पाठवायचे काम Acetylcholine हे संदेश वाहक करतात.मेंदू मधून पाठवलेले संदेश इंटरसेप्ट करून ओळखण्याचे काम रिसेप्टर्स करतात.
Target Site (कार्यस्थळ)
किडीचा मेंदू आणि मज्जा संस्था मधून संदेश देण्यासाठी Acetylcholineनावाचा संदेशवहन रसायन संदेश देताना जाऊन या Nicotonic Receptors ला जाऊन चिटकते ज्यामुळे किडी स्नायूंची हालचाल करू शकतात.
ज्यावेळेस Spinosyn गटातील कीटकनाशकाचा वापर केला जातो व हे कीटकनाशक किडीच्या शरीरात प्रवेश करते तेव्हा हे निकटॉनिक रिसेप्टरला जाऊन चिटकते.( ज्या जागी ऍसिटोकोलिन रसायन चीटकते त्या जागी हे कीटकनाशक घटक चिटकते.)व receptor activity वाढवते,ज्यामुळे किडी hyper extexcition मध्ये जातात.परिणामी किडींची हालचाल वाढते व किडी अर्धांग वायू येऊन मरण पावतात
किटकनाशक घटक माहिती
Spinetoram (स्पायनेटोरॅम)
Spinetoram (स्पायनेटोरॅम)प्राथमिक माहिती :
चार्ट
| घटक | माहिती |
|---|---|
| विकसित करणारी कंपनी | Dow AgroSciences (सध्या Corteva Agriscience) |
| प्रथम वापराची वर्ष | 2007 (USA मध्ये पहिला वापर मंजूर) |
| प्रथम नोंदणी देश | अमेरिका (USA) |
| प्रथम पिक | कापूस, मका, भाजीपाला (शोध भारताबाहेर सुरू झाला परंतु विविध पिकांवर नंतर वापर सुरू झाला) |
| भारतामध्ये वापराची मंजुरी | 2011-2012 च्या सुमारास |
| भारतामध्ये प्रथम वापरलेले पीक | क |
end
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
Spinetoram (स्पायनेटोरॅम)
या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते.
Spinetoram (स्पायनेटोरॅम)
या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्यानंतर किंवा या किडींवर जेव्हा थेट कीटकनाशक पडते तेव्हा हे किडीच्या त्वचेमध्ये आत मध्ये प्रवेश करते.
या कीटकनाशकाची फवारणी केलेल्या पानांवर किडींनी खाणे सुरू केल्यावर त्या पानांच्या अवशेषांबरोबर किडीच्या शरीरात हे प्रवेश करते.
अशा प्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचामधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
परिणाम कधी दिसतात ?
चार्ट
| प्रकार | माहिती |
|---|---|
| प्राथमिक परिणाम | कीटक फवारणीनंतर तासाभरात अन्न खाणे थांबवतात |
| दृश्यमान प्रभाव (Visible impact) | 6 ते 24 तासांत कीटक हालचाल थांबवतात व निष्क्रिय होतात |
| पूर्ण मर (Mortality) | 24 ते 48 तासांत पूर्णत: मरतात |
| शिल्लक प्रभाव (Residual effect) | 5 ते 7 दिवसांपर्यंत पानांवर राहतो आणि नवीन आलेल्या कीटकांवरही परिणाम करतो |
end
टीप
Spinetoram (स्पायनेटोरॅम) हे आंतरप्रवाही नाही तरी ते रसशोषक किडी वर कशा प्रकारे नियंत्राण मिळवते?
रसशोषक किडींवर नियंत्रण कसं मिळवतं?
1. Direct Contact (प्रत्यक्ष स्पर्श)
Spinetoram फवारणी करताना जर किडीच्या शरीरावर थेट आला, तर contact द्वारे तो शरीरातून आत शोषला जातो आणि त्वरित कार्य करतो.
2. Surface Feeding Behavior
काही रसशोषक किडी (विशेषतः थ्रिप्स, कधी कधी जसिड्स) हे केवळ रस नाही, तर पानांच्या पेशी (epidermal cells) थोड्याशा कुरतडतात.
त्यामुळे, पानाच्या पृष्ठभागावर असलेले Spinetoram ते थोडंफार गिळतात (oral ingestion) आणि त्यामुळे मरतात.
3. Locally Translaminar Effect
Spinetoram मध्ये translaminar movement आहे – म्हणजे फवारणी केल्यावर, तो थोडा प्रमाणात पानाच्या एका बाजूवरून दुसऱ्या बाजूला हलतो.
त्यामुळे पानाच्या खालच्या बाजूला लपून बसलेल्या रसशोषक किडींवर पण indirect contact होतो.
✅कोणत्या रसशोषक किडींवर परिणाम होतो?
Thrips – यांच्यावर प्रभावी आहे कारण ते surface-feeders असतात
Leafminers – हे देखील epidermis मध्ये अंडी घालतात आणि tunnel करतात
Jassids / Hoppers – थोडा indirect contact व surface exposure
✅कोणत्या रसशोषक किडींवर परिणाम करण्यास मर्यादा येतात ?
Whiteflies, aphids, mealybugs यांच्यावर Spinetoram फारसा प्रभावी नाही कारण त्या शुद्ध sap-feeders आहेत आणि contact कमी होतो.
✅मिरची पिकामध्ये पांनामध्ये असणाऱ्या ब्लॅक thripsवर Spinetoram (स्पायनेटोरॅम) नियंत्रण मिळवते का ?
चार्ट
| घटक | माहिती |
|---|---|
| Effectiveness | ✅ मध्यम ते चांगले नियंत्रण मिळते, विशेषतः जेव्हा थेट संपर्क येतो |
| Translaminar Activity | ✅ असल्यामुळे पानाच्या खालच्या बाजूला लपलेल्या thrips वर देखील काही प्रमाणात परिणाम |
| Feeding Behavior Match | ✅ Thrips हे surface feeders असल्यामुळे Spinetoram ingest होतो |
| Systemic नाही | ❌ त्यामुळे झाडाच्या आत असलेल्या किंवा पूर्ण coverage नसलेल्या भागात कमी प्रभाव |
end
✅मिरची पिकामध्ये पांनामध्ये असणाऱ्या ब्लॅक thripsवर Spinetoram (स्पायनेटोरॅम) नियंत्रण मिळवते का ?
चार्ट
| घटक | उत्तर |
|---|---|
| कितपत प्रभावी? | ✅ मध्यम ते चांगला परिणाम – जर फवारणी फुलांपर्यंत पोहोचली तर |
| फुलांत लपलेल्या thrips वर परिणाम? | ⚠️ मर्यादित – कारण फुलांच्या आत लपलेले thrips वर direct contact होणं कठीण |
| Translaminar effect उपयोगी? | ✅ थोडाफार – परंतु फुलांमध्ये कमी प्रमाणात कार्य करतो |
| फुलं कुरतडणाऱ्या thrips वर? | ✅ हो, ingestion action द्वारे मरतात |
end
किटकनाशक घटक माहिती
Spinosad (स्पायनोसॅड )
प्राथमिक माहिती :
चार्ट
| घटक | माहिती |
|---|---|
| तयार करणारी कंपनी | Dow AgroSciences (सध्या Corteva Agriscience) |
| शोधाचा कालावधी | 1982 मध्ये सापडले, 1997 मध्ये वापरास मान्यता मिळाली |
| पहिला वापर झालेली ठिकाणे | USA (1997 मध्ये ईपीए नोंदणी) |
| भारतात वापर मंजूरी | 2000 च्या सुमारास |
| भारतात पहिले पीक | कापूस (Bollworm नियंत्रणासाठी) |
end
Mode Of Entry (प्रवेशाचा मार्ग)
Mode of Entry वर्गीकरणानुसार हे कीटकनाशक स्पर्शजन्य क्रिया करणारे कीटकनाशक आहे.
Spinetoram (स्पायनेटोरॅम)
या कीटकनाशकाची फवारणी केल्यानंतर हे पानांवर एकसारखे पसरते व पानांवर एक रासायनिक थर तयार करते.
Spinetoram (स्पायनेटोरॅम)
या कीटकनाशकाच्या संपर्कात किडी आल्यानंतर किंवा या किडींवर जेव्हा थेट कीटकनाशक पडते तेव्हा हे किडीच्या त्वचेमध्ये आत मध्ये प्रवेश करते.
या कीटकनाशकाची फवारणी केलेल्या पानांवर किडींनी खाणे सुरू केल्यावर त्या पानांच्या अवशेषांबरोबर किडीच्या शरीरात हे प्रवेश करते.
अशा प्रकारे हे कीटकनाशक किडीच्या त्वचामधून, तोंडाद्वारे म्हणजेच पचनमार्गे किडीच्या शरीरात प्रवेश करते.
परिणाम कधी दिसतात ?
चार्ट
| प्रकार | माहिती |
|---|---|
| प्राथमिक परिणाम | कीटक फवारणीनंतर तासाभरात अन्न खाणे थांबवतात |
| दृश्यमान प्रभाव (Visible impact) | 6 ते 24 तासांत कीटक हालचाल थांबवतात व निष्क्रिय होतात |
| पूर्ण मर (Mortality) | 24 ते 48 तासांत पूर्णत: मरतात |
| शिल्लक प्रभाव (Residual effect) | 5 ते 7 दिवसांपर्यंत पानांवर राहतो आणि नवीन आलेल्या कीटकांवरही परिणाम करतो |
end
India मध्ये विकले जाणारे Spinosad Formulations
Spinosad 2.5% SC
India मध्ये विकले जाणारे Spinosad मार्केट प्रॉडक्ट
Dow Success
Dow Success शिफारस पिके,प्रमाण व लक्षित किडी
चार्ट
| पिकाचे नाव | लक्ष्यित किडी | प्रमाण (प्रति एकर) | प्रतीक्षा कालावधी (दिवस) |
|---|---|---|---|
| कोबी, फुलकोबी | डायमंड बॅक मॉथ (Plutella xylostella) | 240–280 मि.ली. | 3 दिवस |
end
