पोटॅश  कमतरता

पोटॅश कमतरता कशी ओळखावी? 

✅ रोपांच्या जुन्या पाती शेंड्याकडे पिवळ्या पडतात. त्यानंतर त्या शेंड्याकडून खालीपर्यंत पिवळ्या पडतात. तसेच पाती कमजोर दिसतात. ज्यावेळेस जास्त तापमान वाढते तेव्हा पाती सुकल्यागत दिसतात. तसेच जुन्या पाती या जळायला  लागतात.रोपांवर बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव वाढतो अशी लक्षणे दिसल्यावर पोटॅश कमतरता आहे असे समजावे.

पोटॅशचे कार्य 

कांद्याच्या वाढीमध्ये आणि विकासासाठी पोटॅशची भूमिका महत्त्वाची असते.

✅मुळांचा विकास 
पोटॅश मुळांची वाढ वाढवते जे कांद्याच्या रोपांसाठी जमिनीतून पाणी आणि अन्नद्रव्ये प्रभावीपणे शोषून घेण्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. हे रोपांच्या वाढीसाठी व विकासासाठी आवश्यक आहे. 

✅पाण्याचे नियोजन 
वनस्पतीमधील पाण्याचा दाब (टर्गट दाब) व पाण्याचे संतुलन नियंत्रित करण्यासाठी पोटॅश मुख्य घटक आहे. पोटॅशचा वापर केल्यामुळे पानांद्वारे होणारे बाष्पोत्सर्जन कमी होते, ज्यामुळे उन्हाळ्यामध्ये पानांच्या वाट्या होतात त्या होत नाहीत. 

✅ रोग प्रतिकारशक्ती
पोटॅश हा पेशींच्या भीती मजबूत करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतो.ज्यामुळे रोपांची रोग प्रतिकारशक्ती वाढते, ज्यामुळे रोपांवर बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव होत नाही. 

✅ कंद निर्मिती 
पोटॅश हा स्टार्चचे शुगरमध्ये रूपांतर करतो.ज्यामुळे कांदा रोपांना कंद निर्मिती होते.

✅कांदा गुणवत्ता 
पोटॅशचा वापर केल्यामुळे कांद्याला नैसर्गिक चव, रंग येतो. त्याचबरोबर कांद्याचा आकार व वजन वाढते. तसेच पोटॅशचा वापर केल्यामुळे कांद्याची टिकवण क्षमता वाढते.

पोटॅश कमतरतेची कारणे 

✅जमिनीचा स्त्रोत
ज्या जमिनीचा सामू 6 पेक्षा कमी आहे व 8 पेक्षा जास्त आहे अशा जमिनीत पोटॅश शोषण मुळांद्वारे होत नाही व कांदा पिकामध्ये  पोटॅश कमतरतेची लक्षणे दिसतात.

✅अयोग्य पाणी नियोजन
जर पाणी जास्त दिले तर पोटॅश रोपांच्या मुळांच्या कक्षेतून बाहेर वाहून जातो. तसेच जास्त ओलावा असल्यामुळे मुळांची शोषण क्षमता कमी होते ज्यामुळे पोटॅश कमतरतेची लक्षणे दिसतात. तसेच जर कमी पाणी दिले तर हवा तेवढा ओलावा मुळांच्या कार्यक्षेत्रात राहत नाही व मुळांची कार्यक्षमता कमी होते व पोटॅश कमतरतेची लक्षणे दिसू लागतात.  

✅अति पाण्याचे प्रमाण 
ज्या वेळेस मोठ्या प्रमाणावर पाऊस पडतो तेव्हा जमिनीतून शेताच्या बाहेर मोठ्या प्रमाणात अन्नद्रव्ये वाहून जातात व मुळांच्या कक्षेत अन्नद्रव्य कमतरता भासते. त्यामुळे पोटॅश कमतरतेची लक्षणे दिसून येतात.

✅जमिनीत सेंद्रिय कर्बाचे प्रमाण कमी असणे
ज्या जमिनीत सेंद्रिय कर्बाचे प्रमाण कमी असते, तेव्हा कॅटायन एक्सचेंज प्रक्रिया संथगतीने होते,ज्यामुळे पोटॅश कमतरतेची लक्षणे दिसून येतात. 

✅मातीचा घट्टपणा
ज्या जमिनीचा घट्टपणा कमी असतो तेव्हा अशा जमिनीत मुळांची वाढ चांगल्या प्रकारे होते व ज्या जमिनीचा घट्टपणा जास्त असतो,तेव्हा मुळांची वाढ कमी होते ज्याचा थेट परिणाम अन्नद्रव्ये  शोषणावर होतो व पोटॅश कमतरतेची लक्षणे दिसतात. 

✅जास्त क्षारांचे प्रमाण
ज्या जमिनी क्षारांचे प्रमाण जास्त असते अशा जमिनीत मुळांची अन्नद्रव्ये शोषण क्षमता कमी होते व पोटॅश कमतरतेची लक्षणे दिसून येतात. 

✅कांद्याचे वनस्पतीशास्त्र
कांदा रोपांच्या मुळांची वाढ ही जमिनीच्या वरच्या भागात होते. ज्यामुळे अन्नद्रव्य उपलब्धता मर्यादित असते परिणामी पोटॅश कमतरतेची लक्षणे कांदा पिकात दिसतात. 

एकात्मिक उपाययोजना 

✅जमिनीची निवड 
पोटॅश कमतरता ही हलक्या म्हणजे कमी पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता असणाऱ्या (लांबट,  मुरमाड,वाळूसार) जमिनीत जाणवते. त्यामुळे जमिनीची निवड करताना अशा जमिनीची निवड करू नये.तसेच ज्या जमिनी आम्लयुक्त आहेत अशा जमिनीत पोटॅश शोषण कमी होते त्यामुळे अशा जमिनीची निवड लागवडीसाठी करू नये. तसेच क्षारयुक्त जमिनीत अन्नद्रव्ये शोषण कमी असते. त्यामुळे अशा जमिनीची निवड सुद्धा करू नये. 

प्रतिबंधात्मक उपाययोजना 

✅ योग्य खत नियोजन 
जमिनीची निवड केल्यानंतर त्या जमिनीची गुणवत्ता व  पिकाची गरज या गोष्टींचा अभ्यास करून योग्य खत नियोजन करावे.
खत नियोजन विषयी संपूर्ण माहिती घेण्यासाठी खालील निळ्या रंगाच्या लिंक वर किंवा फोटोवर क्लिक करा.

✅ योग्य पाणी नियोजन
मातीचा प्रकार, गुणवत्ता व वातावरण यांचा अभ्यास करून योग्य प्रकारे पाणी नियोजन करा. जर योग्य प्रकारे पाणी नियोजन केले तर रान जास्तीत जास्त काळ वाफस्यावर राहते व अन्नद्रव्ये शोषण वाढते व पोटॅश कमतरता भासत नाही.
रोपवाटिकेत पाणी नियोजन कसे करावे याची माहिती घेण्यासाठी खालील निळ्या रंगाच्या लिंकवर किंवा फोटोवर क्लिक करा. 

✅ पावसानंतरचे नियोजन 
पावसानंतर पोटॅश कमतरता येऊ नये म्हणून खालीलपैकी एका उत्पादनाचा वापर फवारणी किंवा ठिबक द्वारे करावा. 

उपचारात्मक उपाययोजना 

✅ पोटॅश कमतरता लक्षणे दिसत असतील तर खालीलपैकी एका उत्पादनाचा वापर फवारणी किंवा ठिबकद्वारे करावा.