Indofil M45

रासायनिक घटक

▸ यामध्ये मॅन्कोझेब ७५% डब्ल्यू.पी. (Mancozeb 75% WP) Wettable Powder हा रासायनिक घटक असतो.

रासायनिक गट

▸ डायथिओकार्बामेट्स (Dithiocarbamates), इथिलीन-बिस-डायथिओकार्बामेट (EBDC)

बुरशीनाशक प्रकार व क्रिया प्रकार:

▸ बुरशीनाशक प्रकार: स्पर्शजन्य (Contact)

▸ स्पर्शजन्य असल्यामुळे हे फवारणीनंतर वनस्पतीमध्ये किंवा पानात शोषले जात नाही. त्याऐवजी, हे पानांच्या आणि वनस्पतीच्या पृष्ठभागावर राहून एक ‘संरक्षक थर’ (Protective Layer) तयार करते, ज्यामुळे बुरशीचा थेट संपर्क वनस्पतीशी येत नाही.

▸ क्रिया प्रकार: फक्त प्रतिबंधात्मक (Preventive)

▸ हे बुरशीनाशक बुरशीचे बीजाणू (Spores) अंकुरित होण्याआधीच नष्ट करते. त्यामुळे रोग येण्यापूर्वी किंवा रोगाची लक्षणे दिसण्याआधी वापरल्यास हे पिकाचे सर्वोत्तम प्रतिबंधात्मक संरक्षण करते.

▸ टिप : मॅन्कोझेब (M-45) मध्ये उपचारात्मक (Curative) गुणधर्म नसतात. म्हणजेच एकदा बुरशी वनस्पतीच्या पेशींमध्ये शिरली (Infection झाले), की हे बुरशीनाशक त्या बुरशीला मारू शकत नाही. त्यामुळे रोग दिसू लागल्यावर याचा एकटा वापर टाळावा किंवा आंतरप्रवाही बुरशीनाशकासोबत वापरावे.

कार्यपद्धती (Mode of Action)

▸ मॅन्कोझेब (Mancozeb) हे ‘बहु-स्थळी क्रिया करणारे’ (Multi-site Action) गटातील बुरशीनाशक आहे.

▸ हे बुरशीनाशक बुरशीच्या पेशींमधील विविध एन्झाइम्स (Enzymes) आणि अमिनो ॲसिड्समधील ‘सल्फहायड्रिल’ (-SH) गटाशी अभिक्रिया करते. यामुळे बुरशीची श्वसन क्रिया (Respiration), लिपिड निर्मिती आणि ऊर्जा निर्मिती यांसारख्या अनेक अत्यावश्यक चयापचय क्रियांमध्ये (Metabolic processes) एकाच वेळी अडथळा निर्माण होतो. परिणामी, बुरशीचे बीजाणू अंकुरत नाहीत आणि बुरशी नष्ट होते.

▸ या गटाला ‘डायथिओकार्बामेट्स’ (Dithiocarbamates) फंगिसाइड असे म्हणतात.

(FRAC Group: M03)

वापरण्याची पद्धत

▸ फवारणी

Mancozeb 75% WP
पीक व लक्षित बुरशीजन्य रोग

✅Mancozeb 75% WP – खालील बुरशी व त्यामुळे येणारे बुरशीजन्य रोग यावर नियंत्रण मिळवते.

Mancozeb 75 % WP खालील बुरशी व त्यामुळे होणाऱ्या बुरशीजन्य रोगांवर नियंत्रण करते,त्यामुळे खालील रोगांची लक्षणे दिसल्यास तुम्ही या बुरशीनाशक ची फवारणी करावी. परंतु हे प्रतिबंधात्मक नियंत्रण करते.

पुढे स्लाइड करा👉

❌ Mancozeb 75% WP खालील बुरशी व बुरशीजन्य रोगांवर नियंत्रण करत नाही.

Mancozeb 75 % WP खालील बुरशी व त्यामुळे होणाऱ्या बुरशीजन्य रोगांवर नियंत्रण करत नाही,त्यामुळे खालील रोगांची लक्षणे दिसल्यास दुसऱ्या बुरशीनाशक ची फवारणी करावी.

पुढे स्लाइड करा👉

प्रमाण

▸ फवारणीसाठी :  1.5 ते 2 ग्रॅम प्रती लीटर
▸आळवणीसाठी : 1.5 ते 2 ग्रॅम प्रती लीटर
▸ ठिबकसाठी : 500 ग्रॅम प्रती एकर

Mancozeb 75 % WP प्रतिकारशक्ती व्यवस्थापन

‘क्रॉस रेझिस्टन्स’ टाळणे (Avoid Cross-Resistance):
▸ शास्त्रीय कारण: मॅन्कोझेब हे ‘डायथिओकार्बामेट’ (Dithiocarbamate – FRAC M03) गटातील बुरशीनाशक आहे. जरी याच्या विरोधात रेझिस्टन्स येण्याची शक्यता अत्यंत कमी (Very Low Risk) असली, तरी एकाच गटातील इतर बुरशीनाशके (उदा. झिनेब, प्रोपिनेब/अँट्राकोल) आणि मॅन्कोझेब यांची कार्यपद्धती मिळतीजुळती आहे.
▸ टीप: सतत फक्त मॅन्कोझेब किंवा प्रोपिनेब वापरू नका. अधूनमधून ‘कॅप्टन’ (Captan) किंवा ‘कॉपर’ (Copper) सारख्या वेगळ्या गटातील स्पर्शजन्य बुरशीनाशकांचा वापर करा.

‘मोड ऑफ ॲक्शन’ मध्ये बदल (Rotate Mode of Action):
▸ शास्त्रीय कारण: हे ‘मल्टी-साईट’ (Multi-site) बुरशीनाशक आहे. हे बुरशीच्या श्वसन क्रियेत, लिपिड निर्मितीत आणि प्रथिनांच्या कार्यात अनेक ठिकाणी अडथळा आणते. त्यामुळे बुरशीला स्वतःमध्ये बदल करून याला विरोध करणे जवळजवळ अशक्य असते. म्हणूनच याला ‘युनिव्हर्सल पार्टनर’ मानले जाते.
▸टीप: हे बुरशीनाशक स्वतः ‘रेझिस्टन्स ब्रेकर’ म्हणून काम करते. त्यामुळे जेव्हा तुम्ही ‘हाय रिस्क’ बुरशीनाशक (उदा. स्ट्रोबिल्युरिन किंवा ट्रायझोल) वापरता, तेव्हा त्या दोन फवारण्यांच्या मध्ये मॅन्कोझेबची फवारणी घेतल्यास रेझिस्टन्स साखळी तुटते.

‘टँक मिक्स’ धोरण (Tank Mix Strategy):
▸ शास्त्रीय कारण: मॅन्कोझेब हे सर्वात सुरक्षित ‘टँक मिक्स पार्टनर’ आहे. ‘सिंगल साईट’ बुरशीनाशकांना (उदा. मेटलॅक्झील, सायमोक्झानील, कार्बेन्डाझिम) बुरशी लवकर दाद देत नाहीशी होते. अशा वेळी त्या बुरशीनशकांना संरक्षण देण्यासाठी मॅन्कोझेबचा वापर केला जातो.
▸ टीप: आंतरप्रवाही बुरशीनाशकांचा (Systemic Fungicide) प्रभाव टिकवून ठेवण्यासाठी आणि रेझिस्टन्स टाळण्यासाठी त्यांच्यासोबत नेहमी मॅन्कोझेब मिसळून फवारावे (उदा. मेटलॅक्झील + मॅन्कोझेब किंवा कार्बेन्डाझिम + मॅन्कोझेब).

वापराची वारंवारता (Frequency of Application):
▸ नियम: हे कमी धोक्याचे (Low Risk) बुरशीनाशक असल्याने हंगामात ३ ते ५ वेळा वापरता येते.
▸ टीप: पावसाळी हंगामात किंवा ढगाळ वातावरणात बुरशीचा प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी दर ७ ते १० दिवसांनी याचा वापर करणे सुरक्षित आणि प्रभावी आहे.

उपचारात्मक पेक्षा प्रतिबंधात्मक वापर (Preventive over Curative):
▸ शास्त्रीय कारण: मॅन्कोझेब हे शुद्ध ‘स्पर्शजन्य’ (Contact) बुरशीनाशक आहे. हे बुरशीचे बीजाणू (Spores) अंकुरित होण्याआधीच मारते. एकदा बुरशी पानाचा आत शिरली (Infection झाले), की मॅन्कोझेब तिला मारू शकत नाही.
▸ टीप: रोगाची लक्षणे दिसण्याची वाट पाहू नका. रोग येण्यापूर्वीच (Preventive) याचा वापर करणे हाच सर्वोत्तम उपाय आहे. रोग आल्यावर याचा एकटा वापर करू नका, त्यासोबत आंतरप्रवाही बुरशीनाशक वापरा.

योग्य डोस आणि कव्हरेज (Optimal Dose & Selection Pressure):
▸ शास्त्रीय कारण: हे बुरशीनाशक पानामध्ये शोषले जात नाही, ते फक्त पानांच्या पृष्ठभागावर राहते. त्यामुळे पानाचा जो भाग बुरशीनाशकाने भिजला नाही (Poor Coverage), तिथे बुरशी वाढू शकते.
▸ टीप: फवारणी करताना पानांच्या वरच्या आणि खालच्या बाजूला पूर्ण कव्हरेज मिळेल याची खात्री करा. पावसाळ्यात पानावर बुरशीनाशक टिकून राहण्यासाठी चांगल्या दर्जाचे ‘स्टिकर’ (Sticker/Spreader) नक्की वापरा.

मुख्य वैशिष्ट्ये:

▸ विस्तृत श्रेणीतील नियंत्रण (Broad Spectrum Control) – करपा (Early & Late Blight), पानावरील ठिपके (Leaf Spot), तांबेरा (Rust), डाऊनी मिल्ड्यू (Downy Mildew) आणि फळकूज यांसारख्या अनेक बुरशीजन्य रोगांवर अत्यंत प्रभावी.

▸ स्पर्शजन्य क्रिया (Contact Action) – हे स्पर्शजन्य बुरशीनाशक आहे. फवारणीनंतर हे पानांच्या पृष्ठभागावर पसरून एक ‘संरक्षक कवच’ (Protective Layer) तयार करते, ज्यामुळे बुरशी पिकाच्या आत शिरू शकत नाही.

▸ प्रतिबंधात्मक कार्य (Preventive Action) – हे प्रामुख्याने रोग येण्याआधी (Preventive) वापरण्याचे बुरशीनाशक आहे. हे बुरशीचे बीजाणू (Spores) अंकुरण्याआधीच त्यांना नष्ट करते, त्यामुळे पिकाचे सुरुवातीपासूनच रक्षण होते.

▸ पोषक घटकांचा पुरवठा (Nutritional Value) – यामध्ये ‘मँगनीज’ (Mn) आणि ‘झिंक’ (Zn) हे आवश्यक सूक्ष्म अन्नद्रव्ये उपलब्ध असतात. यामुळे बुरशी नियंत्रणासोबतच पिकाची पाने हिरवीगार राहतात आणि प्रकाश संश्लेषण क्रिया सुधारते.

▸ WP स्वरूप (Wettable Powder) – हे पाण्यात मिसळणारी पावडर (WP) स्वरूपात उपलब्ध आहे. हे इतर कीटकनाशके आणि बुरशीनाशकांसोबत मिसळण्यासाठी (Tank Mix) सर्वात सुरक्षित आणि सुसंगत औषध आहे.

▸ रेझिस्टन्स मॅनेजमेंट (Resistance Fighter) – हे ‘मल्टी-साईट’ (Multi-site) ॲक्शन असल्यामुळे बुरशीला या बुरशीनाशकाचा रेझिस्टन्स (प्रतिकारशक्ती) तयार करता येत नाही. त्यामुळे वर्षानुवर्षे वापरूनही याचा रिझल्ट कमी होत नाही.

🎥 कृषिविद्या व्हिडिओ 

खालील व्हिडिओमध्ये उत्पादनाचा वापर दाखवला आहे 👇

Indofil M45 ला पर्याय म्हणून खालील उत्पादनांचा वापर करू शकता.

पुढे स्लाइड करा👉

उत्पादन	फोटो	200 लि. साठी पॅकिंग	किंमत	खरेदी
Swal Manzeb		250 ग्रॅम	₹ —	View
UPL Dithane M45		250 ग्रॅम	₹ —	View
Mahindra Zeal M45		250 ग्रॅम	₹ —	View
Tata Rallis M45		250 ग्रॅम	₹ —	View
Dhanuka M45		250 ग्रॅम	₹ —	View
Coromandal Marlet M45		250 ग्रॅम	₹ —	View
Krishi Rasayan CM 75		250 ग्रॅम	₹ —	View
Syngenta Abic		250 ग्रॅम	₹ —	View

प्रश्न १: Indofil M-45 बुरशीनाशक आंतरप्रवाही की स्पर्शजन्य आहे?
उत्तर: Indofil M-45 हे संपूर्णपणे स्पर्शजन्य (Contact) बुरशीनाशक आहे.

प्रश्न २: Indofil M-45 कोणत्या रासायनिक गटातील आहे?
उत्तर: हे Dithiocarbamates (डायथिओकार्बामेट्स) रासायनिक गटातील बुरशीनाशक आहे.

प्रश्न ३: Indofil M-45 systemic आहे का?
उत्तर: नाही, हे Systemic नाही. हे झाडाच्या पानांवर राहून बुरशीला आत शिरण्यापासून रोखते (Protective shield)

प्रश्न ४: Indofil M-45 मध्ये preventive आणि curative गुण आहेत का?
उत्तर: हे मुख्यत्वे प्रतिबंधात्मक (Preventive) आहे. रोग येण्याआधी वापरल्यास हे सर्वोत्तम काम करते. रोग आल्यावर (Curative) याचा एकटा वापर कमी प्रभावी ठरतो.

प्रश्न ५: Indofil M-45 कोणत्या रोगांवर जास्त परिणामकारक आहे?
उत्तर: करपा (Early & Late Blight), पानावरील ठिपके (Leaf Spot), तांबेरा (Rust), डाऊनी मिल्ड्यू (Downy Mildew) आणि फळकूज.

प्रश्न ६: M-45 आणि Bavistin मध्ये काय फरक आहे?
उत्तर: M-45 (Mancozeb) हे स्पर्शजन्य आहे, तर Bavistin (Carbendazim) हे आंतरप्रवाही आहे. M-45 पानांवर राहून काम करते, तर Bavistin झाडात शिरून काम करते.

प्रश्न ७: M-45 ला पर्याय काय आहे?
उत्तर: Antracol (Propineb), Z-78 (Zineb) किंवा Kavach (Chlorothalonil) हे M-45 ला चांगले पर्याय आहेत.

प्रश्न ८: M-45 उशिरा येणाऱ्या करपा (Late Blight) वर प्रभावी आहे का?
उत्तर: हो, बटाटा आणि टोमॅटोवरील उशिरा येणाऱ्या करप्यावर M-45 अत्यंत प्रभावी आहे, विशेषतः रोग येण्याआधी फवारल्यास.

प्रश्न ९: M-45 करपा (Anthracnose) नियंत्रणासाठी वापरावा का?
उत्तर: हो, करपा नियंत्रणासाठी हे एक उत्तम प्रतिबंधात्मक औषध आहे.

प्रश्न १०: M-45 मर रोगावर (Wilt/Root rot) चालतो का?
उत्तर: नाही, मर रोगावर M-45 एकटे काम करत नाही. यासाठी आंतरप्रवाही बुरशीनाशकाची (उदा. रोको) गरज असते.

प्रश्न ११: M-45 फळकूजवर (Fruit Rot) मदत करतो का?
उत्तर: हो, फळांवर डाग पडू नयेत म्हणून याची फवारणी प्रभावी ठरते.

प्रश्न १२: M-45 पानांवरील ठिपके (Leaf Spot) वर किती परिणामकारक आहे?
उत्तर: पानांवरील ठिपके (उदा. भुईमूग टिक्का) यावर हे उत्तम नियंत्रण देते.

प्रश्न १३: M-45 डाय बॅक (Die-back) नियंत्रणासाठी वापरता येतो का?
उत्तर: हे फक्त वरून संरक्षण देऊ शकते, पण आतून रोग दुरुस्त करू शकत नाही.

प्रश्न १४: पानांवर डाग आले असतील तर M-45 द्यावा का?
उत्तर: हो, पण फक्त M-45 न वापरता त्यासोबत आंतरप्रवाही बुरशीनाशक मिसळून वापरल्यास रोगाचा प्रसार थांबतो.

प्रश्न १५: M-45 फवारणीसाठी किती ग्रॅम प्रति लिटर वापरावे?
उत्तर: फवारणीसाठी २.५ ते ३ ग्रॅम प्रति लिटर पाणी (पिकानुसार कमी जास्त होऊ शकते).

प्रश्न १६: एका एकरासाठी M-45 किती लागते?
उत्तर: फवारणीसाठी साधारण ५०० ग्रॅम ते ६०० ग्रॅम प्रति एकर.

प्रश्न १७: M-45 किती दिवसांनी पुन्हा फवारावे?
उत्तर: साधारणपणे ७-१० दिवसांनी दुसरी फवारणी घ्यावी, कारण याचा प्रभाव पावसाळ्यात कमी होऊ शकतो.

प्रश्न १८: रोग फार वाढला असेल तर डोस किती ठेवावा?
उत्तर: डोस ३ ग्रॅम/लिटर ठेवा, पण त्यासोबत Curzate किंवा Metalaxyl सारखे उपचारात्मक औषध मिसळा.

प्रश्न १९: पावसाळ्यात M-45 वापरू शकतो का?
उत्तर: हो, पावसाळ्यात हे खूप उपयुक्त आहे, पण यासोबत ‘स्टिकर’ वापरणे गरजेचे आहे कारण ते पावसात धुतले जाऊ शकते.

प्रश्न २०: फवारल्यानंतर पाऊस आला तर परिणाम कमी होणार का?
उत्तर: हो, हे स्पर्शजन्य असल्यामुळे फवारणीनंतर लगेच पाऊस आल्यास औषध धुतले जाते आणि परिणाम मिळत नाही.

प्रश्न २१: फवारणीस योग्य वेळ कोणती?
उत्तर: सकाळी किंवा सायंकाळी, जेव्हा ऊन कमी असेल.

प्रश्न २२: टोमॅटोमध्ये M-45 कोणत्या रोगावर देतात?
उत्तर: टोमॅटोमधील अर्ली ब्लाइट (Early Blight) आणि लेट ब्लाइट (Late Blight) साठी हे मानक औषध आहे.

प्रश्न २३: मिरचीमध्ये M-45 वापरू शकतो का?
उत्तर: हो, मिरचीमध्ये फळकूज आणि पानांवरील ठिपके टाळण्यासाठी हे नियमित वापरले जाते.

प्रश्न २४: द्राक्षामध्ये M-45 कधी वापरतात?
उत्तर: द्राक्षामध्ये डाऊनी मिल्ड्यू (Downy Mildew) नियंत्रणासाठी हे खूप लोकप्रिय आहे.

प्रश्न २५: कांद्यामध्ये M-45 वापरावे का?
उत्तर: हो, कांद्याच्या पातीवर डाग पडू नयेत म्हणून हे वापरतात.

प्रश्न २६: भातात (Paddy) M-45 चालते का?
उत्तर: हो, भातामध्ये Blast रोगाच्या प्रतिबंधासाठी हे वापरले जाते.

प्रश्न २७: सोयाबीन मध्ये M-45 कधी द्यायचा?
उत्तर: फुलोरा आणि शेंगा भरण्याच्या अवस्थेत करपा आणि तांबेरा (Rust) नियंत्रणासाठी.

प्रश्न २८: M-45 सर्व पिकांसाठी सुरक्षित आहे का?
उत्तर: हो, M-45 हे ‘Phytotoxic’ नाही, त्यामुळे हे कोणत्याही पिकावर सुरक्षितपणे वापरता येते.

प्रश्न २९: M-45 कीटकनाशकांसोबत मिसळता येतो का?
उत्तर: हो, M-45 हे ‘युनिव्हर्सल पार्टनर’ आहे. हे जवळजवळ सर्व कीटकनाशकांसोबत मिसळता येते.

प्रश्न ३०: M-45 विद्राव्य खतांसोबत (१९:१९:१९) देता येतो का?
उत्तर: हो, विद्राव्य खतांसोबत M-45 देता येते.

प्रश्न ३१: M-45, Copper किंवा Sulphur सोबत मिसळू शकतो का?
उत्तर: Copper सोबत मिसळणे टाळावे, पण Sulphur सोबत काही प्रमाणात चालते.

प्रश्न ३२: Tank-mix करताना M-45 कधी टाकावे?
उत्तर: M-45 पावडर असल्याने ती सर्वात आधी पाण्यात टाकून विरघळून घ्यावी.

प्रश्न ३३: M-45 ठिबक (Drip) किंवा आळवणी (Drenching) द्वारे देता येते का?
उत्तर: आळवणीसाठी वापरता येते, पण ड्रीपमधून देणे टाळावे कारण पावडरमुळे ड्रीप चोक होऊ शकते.

प्रश्न ३४: M-45 मुळे पीक हिरवेगार होते का?
उत्तर: हो, यामध्ये मॅंगनीज (Mn) आणि झिंक (Zn) हे सूक्ष्म अन्नद्रव्ये असल्याने पीक हिरवेगार आणि जोमदार होते.

प्रश्न ३५: M-45 मुळे फुलगळ होते का?
उत्तर: नाही, हे अत्यंत सुरक्षित औषध आहे, फुलगळ होत नाही.

प्रश्न ३६: M-45 चा परिणाम किती दिवस टिकतो?
उत्तर: साधारणपणे ७ ते १० दिवस.

प्रश्न ३७: PHI (Pre-harvest interval) किती दिवस आहे?
उत्तर: फवारणीनंतर साधारण ७ ते १४ दिवस काढणी करू नये (पिकानुसार बदलते).

प्रश्न ३८: M-45 बीजप्रक्रियेसाठी (Seed Treatment) वापरता येते का?
उत्तर: हो, बीजप्रक्रियेसाठी (३ ग्रॅम/किलो) M-45 खूप प्रभावी आहे.

प्रश्न ३९: M-45 वापरल्यानंतर उत्पादन वाढते का?
उत्तर: रोगमुक्त पिकाचे उत्पादन नक्कीच वाढते आणि झिंकमुळे पिकाची वाढ चांगली होते.

प्रश्न ४०: Resistance management कसे करावे?
उत्तर: M-45 हे ‘Multi-site’ (मल्टी-साईट) ॲक्शन असल्याने बुरशीला याचा रेझिस्टन्स येत नाही. उलट हे इतर औषधांचा रेझिस्टन्स तोडण्यासाठी वापरले जाते.

प्रश्न ४१: Indofil M-45 कोणत्या कंपनीचे उत्पादन आहे?
उत्तर: हे Indofil Industries चे उत्पादन आहे.

प्रश्न ४२: M-45 स्वस्त आहे की महाग?
उत्तर: हे बाजारातील सर्वात स्वस्त आणि प्रभावी बुरशीनाशकांपैकी एक आहे.

प्रश्न ४३: M-45 हे खूप जास्त बुरशी आल्यावर (Heavy Infestation) एकटे काम करेल का?
उत्तर: नाही. जास्त प्रादुर्भाव असल्यास M-45 सोबत Metalaxyl (Ridomil) किंवा Cymoxanil (Curzate) मिसळून वापरावे.

प्रश्न ४४: M-45 पावडर स्वरूपात आहे की लिक्विड?
उत्तर: M-45 हे पिवळसर रंगाच्या WP (Wettable Powder) स्वरूपात येते.

भुरी आली होती पण Galileo फवारणी दिल्यावर 3–4 दिवसात छान परिणाम दिसला. पानं healthy आणि चमकदार झाली.

पानांवर रिंग सारखे डाग आले होते. Galileo + एक contact fungicide दिल्यावर रोग वाढ थांबली. उत्पादनातही स्पष्ट फरक!

द्राक्ष बागेत powdery mildew वाढत होता. Galileo दिल्यावर fungal spread पूर्ण थांबला आणि पिकाचा shine खूप वाढला.

सोयाबीनमध्ये छोटे-छोटे ठिपके होते. Galileo दिल्यावर 3 दिवसात improvement दिसली आणि spread थांबला.

⭐ शेतकऱ्यांचे farmspot crop schedule वापरल्यानंतरच्या प्रतिक्रिया

टॉमॅटोमध्ये खत व्यवस्थापन

टॉमॅटो पिकासाठी योग्य खतांचा वापर कसा करावा हे जाणून घ्या.

Read More

कांदा रोपवाटिका टिप्स

कांदा पिकासाठी सर्वोत्तम रोपवाटिका आणि काळजी टिप्स.

Read More

सेंद्रिय खतांचा वापर

पिकासाठी सेंद्रिय खतांचा कसा योग्य वापर करावा हे शिका.

Read More

टमाटर रोग नियंत्रण

टॉमॅटो पिकातील रोगांचे नियंत्रण कसे करावे.

Read More

शेतीसाठी आधुनिक तंत्रज्ञान

शेतीतील आधुनिक तंत्रज्ञानाचा उपयोग करून उत्पादन वाढवा.

Read More